|
Kommutatsion apparatlar
|
| bet | 6/6 | | Sana | 11.06.2023 | | Hajmi | 27 Kb. | | #71899 |
Bog'liq Shoxrux Og\'abek, Atabek, Yusupov Hudoshukur, AtabekElektromexanik relelar
Elektr qurilmalarning avtomatik boshqaruv sxemalarida elektromexanik relelar ko‘p ishlatiladi. Bu relelarning ishlashi, kirish zanjirlaridan o‘tuvchi elektr toki ta’sirida rele mexanik elementlarining nisbiy siljishidan foydalanishga asoslangan. Bu relelar qo‘zg‘aluvchan kontaktlari yordamida avtomatik boshqaruv tizimlarining elektr zanjirlarida kommutatsiyani amalga oshiradi.
Elektromexanik relelar ishlash asosiga ko‘ra elektromagnitli, magnitoelektrik, elektrodinamik va induksion xillarga bo‘linadi.
ÐÏË rusumidagi elektromexanik relening sxemasi 5.12-rasmda keltirilgan bo‘lib, u quyidagi tarkibiy qismlardan iborat: qo‘zg‘almas o‘zak (3 ) ga o‘ralgan g‘altak (2 ); yakor 4, kontakt traversasi (6 ) va kontaktlar (8, 10 ) ni o‘z ichiga olgan qo‘zg‘aluvchan tizim; qo‘zg‘aluvchan tizimni boshlang‘ich holatda ushlab turuvchi prujina (12 ); qo‘zg‘almas kontaktlar (5, 7, 9, 11 ) va rele g‘altagi chulg‘amining chiqish uchlari (1 ) va (14 ) o‘rnatilgan korpus (13 ).
Rele quyidagicha ishlaydi. G‘altak (2 ) ning chiqish uchlari (1 ) va (14 ) ga kuchlanish berilganda undan tok o‘tadi, yakor (4 ) esa elektromagnit kuchlar ta’sirida pastga tushib, traversa (6 ) ni unga mahkamlangan kontaktlar (8 ) va (10 ) bilan birga harakatga keltiradi. Bunda boshlang‘ich holatda tutashib turgan kontaktlar (7 ) va (9 ) orasidagi zanjir uziladi hamda kontaktlar (5 ) va (11 ) orasida yana ulanadi. Rele g‘altagi kuchlanish manbayidan uzilganida qo‘zg‘aluvchan tizim prujina (12 ) ta’sirida boshlang‘ich holatiga qaytadi: kontaktlar (7, 9 ) zanjiri ulanadi va kontaktlar (5, 11 ) zanjiri uziladi. Konstruksiyasiga qarab rele har xil miqdordagi
ulovchi va uzuvchi kontaktlarga ega bo‘lishi mumkin.
Avtomatik boshqaruv tizimlarida vaqt relelari ham keng qo‘llaniladi. Vaqt relelarining chulg‘amlariga kuchlanish berilgandan yoki olingandan keyin elektr qurilmaning ishga tushish yoki o‘chirish (kontaktlarning ulanish yoki uzilish) vaqtini ma’lum vaqtga kechiktirishni ta’minlaydi. Vaqt relelarida kechiktirish har xil usullarda: mexanik qismining konstruksiyasi bilan, pnevmatik sekinlatkichlar yordamida, elektromagnit usulda, maxsus elektron sxemalar bilan amalga oshiriladi.
Elektromagnitli rele — gerkonlar
Avtomatik boshqaruv tizimlarida magnit bilan boshqariladigan kontaktlari bo‘lgan elektromagnitli rele — gerkonlar ham keng qo‘lla-niladi Havosi so‘rib olingan shisha ballon inert gaz bilan to‘ldirilgan va ferromagnit materialdan yasalgan kontaktlar ballonga kavsharlangan. Bu ballon atrofiga o‘zgarmas tokli boshqaruv chulg‘ami joylashtirilgan. Rele chulg‘ami tarmoqqa ulanganda bu chulg‘amdan tok o‘tadi va magnit maydon vujudga keladi, u kontaktlar ni magnitlaydi, natijada ular bir-biriga tortilib boshqaruv zanjirini ulaydi.
Gerkonlar o‘lchami va og‘irligining kichikligi, ishonchlilik daraja-sining yuqoriligi va titrashlarga chidamliligi bilan elektromagnit relelardan farq qiladi. Gerkonlardan foydalanilganda kommutatsiya apparaturasi ish ko‘rsatkichlarining tashqi muhitga bog‘liqligi ancha kamayadi, boshqaruv tizimining o‘lcham-og‘irlik ko‘rsatkichlari yaxshilanadi.
|
| |
