|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSNBog'liq PRAGMATIC KOMPETENSIYA“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-43, Issue-1, October -2023
9
Chet tillar bo’yicha uzluksiz ta’lim bo’yicha davlat ta’lim standartida pragmatik
kompetentsiyaga quyidagicha ta’rif berilgan: oʼrganilayotgan chet tilida kommunikativ
vaziyatda tushunmovchiliklar paydo boʼlganda takroran soʼrash, uzr soʼrash va
hokazolar orqali murakkab vaziyatlardan chiqib keta olish qobiliyatini nazarda tutadi.
Mazkur standartda diskurs kompetentsiyasi pragmatik kompetentsiya tarkibiga
kiritildi. Mazkur kompetentsiya ogʼzaki yoki yozma nutqda fikrlarni tegishli til
vositalari orqali ifodalashni nazarda tutadi. Diskurs kompetentsiyasi ogʼzaki yoki
yozma nutqdagi izchillikni taʼminlashda lingvistik signallarni tushunish va
interpretatsiya qilish koʼnikmalarini nazarda tutadi
2
.
Pragmatik tishuncha dastlab tilshunos olimlar tomonidan o’rganilgan va fanga
olib kirilgan, tilshunoslikda pragmatik kompetensiya - bu kontekstga mos ravishda
tildan samarali foydalanish qobiliyatidir. Pragmatik kompetensiya ko'proq umumiy
kommunikativ kompetentsiyaning asosiy yo'nalishi hisoblanadi. Ushbu atama 1983
yilda sotsiolingvist Jenni Tomas tomonidan kiritilgan
Amaliy tilshunoslik
maqola,
"Madaniyatlararo pragmatik muvaffaqiyatsizlik, unda u" ma'lum bir maqsadga erishish
va tilni kontekstda tushunish uchun tildan samarali foydalanish qobiliyati "deb
ta'riflagan. Tadqiqotchi, tilshunos Anne Barron fikricha “pragmatik kompetentsiya
deganda ma'lum bir illyuziyalarni amalga oshirish uchun ma'lum bir tilda mavjud
bo'lgan lingvistik resurslarni bilish, nutq harakatlarining ketma-ket jihatlarini bilish va
nihoyat, ma'lum bir tilning lingvistik resurslaridan tegishli kontekstli foydalanishni
bilish tushuniladi
3
"
Pragmatik kompetensiyani rivojlantirish va mazkur kompetensiya atmosferasini
yaratish amaliy darslar mashg’ulotlaridagi ta’lim mazmuni hamda berilgan matn
mazmuniga qarab o’zgarib takomillashib borishi mumkin. Chet tilini o’qitish, xususan
ingliz tilini o’rgatishda o’qituvchining axborot (input) berish jarayonidagi
ko’rsatmalari orqali mustahkamlanadigan pragmatik aspektlar xususiyatlari
takomillashtiriladi. Bunday hollarda o'qitish auditoriya ichkarisida va tashqarisida
o'rganish imkoniyatlarini birlashtiradi: o'quvchilarning o'rgatilayotgan jihat haqida
xabardorligini oshirish, o'quvchilar e'tiborini maqsadli tomonning real hodisalarini
kuzatishga
qaratish
orqali,
shuningdek,
amaliyot
imkoniyatlarini
izlash,
"o'quvchilarning pragmatik qobiliyatini rivojlantirish uchun L2 o'qitishning katta
salohiyati
uning
o'quvchilarni
sinfdan
tashqarida
uchraydigan
pragmatik
xususiyatlardan ogohlantirish va yo'naltirish, ularni yangi pragmatik strategiyalarni
sinab ko'rishga undash
4
”, kuzatishlari haqida fikr yuritish, tanqidiy fikrlash va baholash
qobiliyati shakllantiriladi.
Tadqiqotlar natijasi shuni ko’rsatadiki, chet tillarini o'rganish (TFL) kontekstlari
pragmatic kompetensiyani rivojlantirishga kamroq imkoniyat muhitini tashkil qiladi.
Bu esa o’z o’rnida o’rganilayotgan xorijiy tilning real muhiti, maxallaiy tilida
so'zlashuvchilari bilan o'zaro aloqasi yo'qligi bilan tavsiflanadi. Ushbu sohada chuqur
ilmiy izlanishlar olib brogan Kasper (1998) fikriga ko'ra, sinfdagi o'zaro ta'sir
o'quvchilarga ingliz tilidagipragmatik kompetensiyani rivojlantirishga qaratilgan
2
uzluksiz taʼlim tizimining chet tillar boʼyicha davlat taʼlim standartini tasdiqlash toʼgʼrisidagi qaror 2013 йил 8 май, 124-сон
3
Barron A. Pragmatics interlanguage. England,Cambridge, 2012.-123p.
4
Kasper, G. The role of pragmatics in language teacher education. New York: McGraw-Hill. 1997.113-136p
|
| |
