Kompetentsiyalari

Международный научный журнал № 4 (100), часть 2 
«Научный импульс» Ноябрь, 202
1509 
BOSHLANGICH SINF TARBIYA DARSLARIDA O'QUVCHILARNING IJTIMOIY 
KOMPETENTSIYALARI 
 
Hakimova Nargiza Supxonovna
Buxoro davlat universiteti o’qituvchisi
 
Annotatsiya: Maqolada boshlang’ich sinf tarbiya darslarida o’quvchilarining 
ijtimoiy kompetentsiyalarining rivojlantirish usullari yoritib berilgan. 
Аннотация: В статье раскрываются методы развития социальных 
компетенций учащихся начальных классов.
Ключевые слова: начальная школа, образование, урок, социальные, 
компетенции. 
Annotatsiya: The article reveals methods for developing social competencies of 
primary school students. 
Key words: elementary school, education, lesson, social, competences. 
 
O’zbekistonda olib borilayotgan tub islohatlar mazmuni yosh avlodni ma’naviy 
yetuk, intellektual salohiyatli barkamol avlod qilib tarbiyalashga qaratilgan. 
Mustaqillikni mustahkamlash uchun olib borilayotgan siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, 
ma`naviy sohalardagi islohatlar inson huquqi va erkinliklarini himoya qiluvchi 
demokratik va fuqarolik jamiyatini barpo etishni ko’zda tutadi. Amalga oshirilayotgan 
o’zgarishlarning bosh maqsadi ham insonning moddiy va ma`naviy manfaatlarini 
himoya qilishdan iborat. Bunday mashaqqatli murakkab yo’lda bizga doimo mash`ala 
bo’ladigan, yo’limizni charog’on yoritib turadigan ota-onalarimiz, bobolarimiz, 
ajdodlarimizning ibratli hayot saboqlari bor. Milliy qadriyatlarni tiklash, ma’naviyatni 
yuksaltirish, ayniqsa sharqona odob-ahloq an’analariga e’tiborni kuchaytirish shular 
jumlasidandir. Yoshlarning ta’lim-tarbiyasi doimo dolzarb muammo sifatida e’tirof
etiladi. Uning ikkinchi muhim jihati esa yoshlarning ijtimoiy-huquqiy
ongini shakillantirishda huquqiy tarbiyaning rolidir. 
Yoshlarning ijtimoiy -huquqiy madaniyatini oshirish nafaqat ta’lim 
muassasalari, balki oiladan boshlanadi. Huquqiy bilimlar hayotda, har xil aniq
vaziyatlarda to‘g‘ri yo‘nalish olish, ruxsat yetilgan va taqiqlangan narsalar 
o‘rtasidagi chegarani topa bilish, o‘z huquq va manfaatlarini himoya etishning qonuniy 
yo‘llari va vositalarini tanlashga o‘rgatadi. 
Boshlang’ich sinf o’quvchilarini faollashtirishda o’zbek milliy-ma’naviy merosidan 
foydalanish, milliy g'urur, vatanparvarlik, milliy g’oya va milliy mafkura asosida 
ta`limning insonparvar, demokratik tamoyillari negizida shaxs ma`naviyatini 
erkinlashtirish hamda uning ustuvor yo’nalishlarini amalga tatbiq etishga oid nazariy 
yondashuvlar Jahon ta’limi tizimining ilmiy-amaliy ahamiyatini bilish zarur.
Вoshlang’ch sinf o’quvchilarini faollashtirishda o’zbek xalqining milliy-ma’naviy 
merosidan foydalanishning pedagogik imkoniyatlaridan kelib chiqib, milliy-ma’naviy 

Международный научный журнал № 4 (100), часть 2 
«Научный импульс» Ноябрь, 202
1510 
merosni o’rgatishda tushunchali tahlilda o’rganiladigan mavzu hajmi belgilanadi, 
didaktik maqsadi va vazifalar aniqlanadi, o’quvchi o’zlashtirishi zarur bo’lgan asosiy 
masalalar va axborot xarakteridagi materiallar aniqlanadi, shakllantirilishi lozim 
bo’lgan milliy-ma’naviy merosning asosiy qirralari belgilab olinadi, jamoa yoki yakka 
holda mustaqil o’rganish, tahlil etish uchun zarur bo’lgan badiiy-estetik, ashyoviy yoki 
intellektual meros ajratiladi, o’quvchi ongiga singdirilishi lozim bo’lgan yangi 
materialni fanlararo, mavzulararo aloqasi aniqlanadi. Boshlang’ich ta`lim standarti 
ta`lim sohalariga qo’yilgan standart ko’rsatkichlarni mujassamlashtiradi. Standartning 
mezon va parametrlarning ta`lim sohalariga belgilab qo’yilgan ta`lim standartining 
ko’rsatkichlari tashkil etadi. Ta`lim sohalari bo’yicha ta`lim natijasining sifati xuddi 
manashu ko’rsatkichlarga asoslangan holda aniqlanadi. Bu o’rinda belgilab qo’yilgan 
ko’rsatkichlar umumlashtiriladi hamda aniq o’lchov birliklarida ifodalanadi. Davrning 
dolzarb talablari va jamiyat taraqqiyoti bilan barobar rivojlanib boruvchi ta`lim 
tamoyillariga 
aososlanib 
jahon 
tajribasiga 
tayangan 
xolda 
O’zbekiston 
Respublikasidagi boshlang’ich ta`lim tayanch o’quv rejasi doirasiga ona tili, 
matematika, tabiat , hamda inson va jamiyat ta`lim sohalariga kiritiladi. 
Boshlangich 
sinf 
tarbiya 
darslarida 
o'quvchilarning 
ijtimoiy 
kompetentsiyalarining shakllanishida o’qituvchilardan talab qilinadigan jihatlar 
anchagina. Avvalambor kompetentsiya nima ekanligiga to’xtalamiz. 
Kompetensiya (lot.competo-erishyapman, munosibman, loyiqman) –u yoki bu 
sohadagi bilimlar, tajriba. O‘qituvchi - muallimlarning shaxsiy ijtimoiy sifatlariga 
azaldan e’tibor qaratib kelingan va har bir zamon talabidan kelib chiqib, pedagogga 
qo‘yiladigan talablar takomillashib, murakkablashib boravergan. 
Zardo‘sht ta’limotida, “muallim — kohinlarning burchlari bolalarga bilimlarni 
yaxshilik yo‘sinida o‘rgatib, ularni yaxshi bilan yomonni ajratadigan qilib tarbiyalash 
va to‘g‘ri yo‘lga hidoyat etishdir” deyilgan. Uning “yasht”larida aqlu farosat bilan, 
yomonlikka qarshi kurashni amalga oshirib, bolalar ruhiyatiga rost so‘z, pok aqida, 
halol niyatni singdiradigan ustoz-muallimlar peshvosi madh qilinadi. 
Shuningdek,
“Avesto”ning “Yasht”larida tanballigi, befarqligi, mas’uliyasizligi, 
loqaydligi, farosatsizligi, o‘quvsizligi, bilimi va malakasini takomillashtirmasligi 
oqibatida bolalar zehnini, ularning mustaqil tafakkurini o‘tmaslashtiradigan, ayni 
chog‘da, yoshlarning aqlini “Zanglatadigan”, hayotga, mehnatga 
munosabatlarini 
susaytiradigan, 
imon-e’tiqodini 
zaiflashtirib, 
ma’anaviy 
jihatdan 
qashshoqlashtiradigan “Yomon ustozlar” qattiq qoralanadi. Zardushtning oliy tangri 
Ahuramazda bilan muloqotida ham yaxshi va yomon ustozlar haqida shunday deyiladi: 
“Noshud, yomon muallim o‘quvchi qalbidan hunarmandchilikni yo‘qotar ekan, ey 
yazdon, yomon ustozdan o‘zing asra”. 
O‘zbekistonda ta’lim tizimini o‘sib kelayotgan yosh avlod ta’lim-tarbiyasining 
milliy g‘oyalari, talablari asosida tashkil etish, uni jamiyat taraqqiyoti istiqbollari va 
jahon andozalariga javob bera oladigan darajada bo‘lishini ta’minlash bugungi kunning 
dolzarb masalasidir. 

Международный научный журнал № 4 (100), часть 2 
«Научный импульс» Ноябрь, 202
1511 
Ta’lim-tarbiya tizimini tubdan isloh qilish, uni o‘tmish qoldiqlaridan tozalash va 
rivojlangan demokratik davlatlar darajasiga ko‘tarish, jamiyat ravnaqi uchun yuksak 
ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash 
ta’lim tizimi xodimlarining umumiy vazifasidir. 
Shaxsni har tomonlama rivojlantirishga yo‘naltirilgan ta’lim-tarbiya tizimini 
nazariy-metodologik jihatdan qurollantirish – bugungi kunda pedagogika fanining 
bosh maqsadi sifatida belgilangan. 
Boshlang’ich sinflarda o’quvchilar tarbiya olishda namuna sifatida albatta 
o’qituvchisi o’rnak oladi. O’quvchilarning ta’lim – tarbiyasini birgalikda olib borsak 
kompetentsiyalarini ham shakllanishiga zamin yaratadi.