vositalarni testlash, diskdan foydalanishni optimallashtirish va boshqalar)
mo’ljallangan dasturlardir.
Amaliy dasturiy ta’minot.
Kompyuterning dasturiy ta’minoti orasida eng ko’p qo’llaniladigani amaliy
dasturiy ta’minot (ADТ)dir. Bunga asosiy sabab — kompyuterlardan inson
faoliyatining barcha sohalarida keng foydalanishi, turli predmet sohalarida
avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo’llanishidir. Amaliy dasturiy
ta’minotni quyidagicha tasniflash mumkin.
Muammoga yo’naltirilgan ADТga quyidagilar kiradi:
— buxgalteriya uchun DТ;
— personalni boshqarish DТ;
— jarayonlarni boshqarish DТ;
— bank axborot tizimlari va boshqalar.
Amaliy dasturiy ta’minoti klassifikatsiyasi
Umumiy maqsadli ADТ
— soha mutaxassisi bo’lgan foydalanuvchi axborot
texnologiyasini qo’llaganda uning ishiga yordam beruvchi ko’plab
dasturlarni o’z ichiga oladi.
Bular:
— kompyuterlarda ma’lumotlar bazasini tashkil etish va saqlashni
ta’minlovchi ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBТ);
— matnli hujjatlarni avtomatik ravishda bichimlashtiruvchi, ularni tegishli
holatda rasmiylashtiruvchi va chop etuvchi matn muharrirlari;
— grafik muharrirlar;
— hisoblashlar uchun qulay muhitni ta’minlovchi elektron jadvallar;
— taqdimot qilish vositalari, ya’ni tasvirlar
hosil qilish, ularni ekranda
namoyish etish, slaydlar, animatsiya, filmlar tayyorlashga mo’ljallangan maxsus
dasturlar.
Ofis ADТ
idora faoliyatini tashkiliy boshqarishni ta’minlovchi dasturlarni o’z
ichiga oladi. Ularga quyidagilar kiradi:
— rejalovchi yoki organayzerlar, ya’ni ish vaqtini rejalashtiruvchi,
uchrashuvlar bayonnomalarini, jadvallarni tuzuvchi, telefon va yozuv kitoblarini
olib boruvchi dasturlar;
— tarjimon dasturlar, ya’ni berilgan boshlang’ich matnni ko’rsatilgan tilga
tarjima qilishga mo’ljallangan dasturlar;
— skaner yordamida o’qilgan axborotni tanib oluvchi va
matnli ifodaga
binoan o’zgartiruvchi dasturiy vositalar;
— tarmoqdagi uzoq masofada joylashgan abonent bilan foydalanuvchi
orasidagi o’zaro muloqotni tashkil etuvchi kommunikatsion dasturlar.
Kichik nashriyot tizimlari
«kompyuterli nashriyot faoliyati» axborot
texnologiyasini ta’minlaydi, matnni bichim solish va tahrirlash, avtomatik ravishda
betlarga ajratish, xat boshlarini yaratish, rangli grafikani matn orasiga qo’yish va
hokazolarni bajaradi.
Multimedia dasturiy vositalari
dasturiy mahsulotlarning nisbatan yangi sinfi
hisoblanadi. U ma’lumotlarni qayta ishlash muhitining o’zgarishi, lazerli
disklarning paydo bo’lishi, ma’lumotlarning tarmoqli texnologiyasining
rivojlanishi natijasida shakllandi.
Sun’iy intellekt tizimlari.
Bu sohadagi izlanishlarni to’rt yo’nalishga bo’lish
mumkin:
— Ijodiy jarayonlarni imitatsiya qiluvchi tizimlar.
Ushbu yo’nalish kompyuterda o’yinlarni (shaxmat, shashka va x.k.)
avtomatik tarjima qilishni va boshqalarni amalga oshiradigan dasturiy ta’minotni
yaratish bilan shug’ullanadi.
— Bilimlarga asoslangan intellektual tizimlar.
Ushbu yo’nalishdagi muhim natijalardan biri ekspert tizimlarning yaratilishi
hisoblanadi. Shu tufayli sun’iy intellekt tizimlarini ma’lum
va kichik sohalarning
eksperti sifatida tan olinishi va qo’llanishi mumkin.
— EHMlarning yangi arxitekturasini yaratish.
Bu yo’nalish sun’iy tafakkur mashinalari (beshinchi avlod EHMlari) ni
yaratish muammolarini o’rganadi.
— Intellektual robotlar.
Bu yo’nalish oldindan quyilgan manzil va maqsadga erisha oladigan
intellektual robotlar avlodini yaratish muammolari bilan shug’ullanadi.
