Kiberxavfsizlik
FANIDAN TAYYORLAGAN
18-MUSTAQIL ISH
Mavzu
:
Foydalanuvchanlik tushunchasi:
zaxira nusxalash,
ma’lumotlarni qayta tiklash va hodisalarni qaydlash
Bajardi: Sodiqov
Kamroning
RAID texnologiyasi, afzalliklari va kamchiliklari?
RAID (Redundant Array of Independent Disks) texnologiyasi, bir nechta qurilmali
diskni
birlashtirib, ulardan ma'lum bir maqsad uchun foydalanish tizimini
ifodalaydi. Bu texnologiya serverlar va ma'lumotlar saqlash tizimlarida keng
tarqalgan sifatli, ishonchli va tezlikni oshiradigan bir vosita sifatida mashhur
bo'lgan. RAID texnologiyasining afzalliklari va kamchiliklari quyidagilardir:
**Afzalliklari:**
1. **Islohot va Sifat**: RAID, ma'lumotlar bo'shashgan har qanday diskda ham
saqlanishini ta'minlaydi. Agar bitta disk bozorotga tushsa yoki ariza yuz berib
qolsa, ma'lumotlar boshqa diskdan taklif qilinadi. Bu
saqlash islohotni oshiradi
va tizimning ishlashiga to'g'ri keladi.
2. **Tezlik va Parallel ishlash**: Ba'zi RAID turlari parallel ishlashni ta'minlaydi,
shuningdek, ma'lumotlarni bir nechta diskga bo'lgan to'plamni boshqarishda
tezlikni oshiradi. Bu, ma'lumotlar ko'chirish va olish jarayonlarida parallel ishlash
imkoniyatini ta'minlaydi va o'zgaruvchanlarni birlashtiradi.
3. **Bo'sh joyni yaxshi ishlatish**: Ba'zi RAID konfiquratsiyalari, masalan, RAID 5
va RAID 6, bo'sh joyni yaxshi ishlatishda hamkorlik qiladigan rezerv fayllarni
ta'minlash orqali ma'lumotlar bo'sh joyda saqlanishini o'zi biror bir diskda
qaytadan yaratadi.
4. **Xavfsizlik va qadriyatlilik**: Agar bitta diskda bozorot
yuz berib qolsa yoki
yomonlashsa, qolgan disk(lar) ma'lumotlarni saqlaydi va sistem ishlayotgan
bo'lsa ham.
**Kamchiliklar:**
1. **Disk hajmi**: RAID, qo'shimcha redundansiya va islohot maqsadlari uchun
bir nechta disk ishlatadi. Bu esa g'arbiy hajmda chegaralangan joyga olib keladi.
2. **Narxi**: Qo'shimcha disk va RAID kontrolleri narxi olisidan yuqori bo'lishi
mumkin. Bu, korporativ va texnologik muassasalarda shunchaki qulay emas.
3. **Amaliyotlarning murakkabligi**: Ba'zi RAID turlari, masalan, RAID 5 va RAID
6, hissa-dan-parta qilishning murakkab konfiquratsiyalarini talab qiladi.
4. **Himoya**: Qo'shimcha redundansiya ma'lumotlar yo'qotilmasligini
ta'minlash uchun ishlatilsa ham, RAID sistemalaridan hamroh ma'lumotlar
yo'qotilishi mumkin.
5. **Qo'shimcha nusxalanuvchi vositalar zarur**: Ba'zi
RAID turlari uchun
qo'shimcha nusxalanuvchi vositalar zarur bo'ladi. Bu, qulay emas bo'lishi
mumkin.
RAID texnologiyasi, ma'lumotlarni saqlash, isloh etish va tezlikni oshirish uchun
qulay vosita sifatida xizmat qiladi, lekin bu, hajm va narxga qaratilishi kerak
bo'lgan amaliyotlarning kuchaytirilishi bilan keladi.
1. Foydalanuvchanlik tushunchasi va uning tizim uchun muhimligi. 2.
Zaxira nusxalash va uning
turlari. 3. Ma’lumotlarni yo‘qolishiga olib keluvchi asosiy sabablar.
4. Zaxira nusxalashda bajariluvchi vazifalar ketma-ketligi. 5. Zaxira nusxalarni saqlovchi
vositalar va ularning xususiyatlari. 6. RAID texnologiyasi va uning asosiy xususiyatlari.
7. Zaxiralash turlari va ularning afzalliklari va kamchiliklari.
1. **Foydalanuvchanlik tushunchasi va uning tizim uchun muhimligi:**
- Foydalanuvchanlik, tizimni tushunish, uning foydalanuvchilarga qanday hissiyat qoldirish va
ularning talablari va kerakliliklari bilan qanday tezda muomalaga chiqishiga asoslangan
tushunchadir. Foydalanuvchanlikni oshirish,
tizimning sifatini yaxshilash, foydalanuvchilarga
yaxshi tajribani ta'minlash va ularni qondirishga olib keladi.
2. **Zaxira nusxalash va uning turlari:**
- Zaxira nusxalash, ma'lumotlarning yo'qolmasligini ta'minlaydigan zarur amaliyotlardan
biridir. Zaxira nusxalashning turlari quyidagilardir:
- **To'plamli zaxira nusxalash (Full Backup):** Barcha ma'lumotlar to'plami bir vositaga
nusxalanadi.
- **Tartiblangan nusxalash (Incremental Backup):** So'nggi to'plamli zaxira nusxalanishdan
keyin o'zgartirilgan ma'lumotlar nusxalanadi.
- **Diferentsial nusxalash (Differential Backup):** So'nggi to'plamli zaxira nusxalanishdan
keyin o'zgartirilgan barcha ma'lumotlar nusxalanadi.
3. **Ma’lumotlarni yo‘qolishiga olib keluvchi asosiy sabablar:**
- **Foydalanuvchilar xatosi:** Foydalanuvchilar tomonidan qilinayotgan xatolar,
ma'lumotlarni yo'qotishga sabab bo'lishi mumkin.
- **Texnik muammo va arizalar:** Disklar, qurilmalar yoki tarmoqlar
qandaydir sababdan
yo'qolishiga olib kelishi mumkin.
- **Zararli dasturlar yoki viruslar:** Zararli dasturlar yoki viruslar tizimga zarar yetkazib,
ma'lumotlarni yo'qotishiga olib kelishi mumkin.
4. **Zaxira nusxalashda bajariluvchi vazifalar ketma-ketligi:**
- **Zaxira nusxalashni tuzish:** To'plamli zaxira nusxalash yoki boshqa turlarini tuzish va
ishga tushirish.
- **Nusxalarni saqlash:** Nusxalarni ma'lum joyda saqlash, qulaylik va foydalanuvchilarning
erkinlikni oshirish uchun.
- **Texnik jarayonlarni monitoring qilish:** Nusxalash texnologiyasi va vositalari monitoring
qilish uchun moslashishi kerak.
5. **Zaxira nusxalarni saqlovchi vositalar va ularning xususiyatlari:**
- **Muhim ma'lumotlarni saqlash uchun xususiy vositalar:** Muhim ma'lumotlarni avtomatik
ravishda nusxalash va saqlashni ta'minlovchi vositalar, masalan, Acronis True Image, Veeam
Backup & Replication va boshqalar.
- **Pilani va qulaylik:** Qulaylik va foydalanuvchilarni tez qayta tiklash imkoniyatini
ta'minlashadi.
6. **RAID texnologiyasi va uning asosiy xususiyatlari:**
- RAID,
bir nechta diskni birlashtirib, uning redundansiya, tezlik va bo'sh joyni yaxshi ishlatish
imkoniyatini ta'minlaydi.
- Qo'shimcha disk va RAID kontrolleri bilan ishlaydigan texnologiya.
7. **Zaxiralash turlari va ularning afzalliklari va kamchiliklari:**
- **Zaxiralash turlari:** To'plamli zaxira nusxalash, tartiblangan nusxalash, diferentsial
nusxalash.
