|
Memorial – order formasi hám Jurnal – order formasi
|
| bet | 5/9 | | Sana | 16.12.2023 | | Hajmi | 76,18 Kb. | | #120623 |
Bog'liq Djadigerova NodiraMemorial – order formasi hám Jurnal – order formasi
Buxgalteriya esabınıń memorial-order forması házirgi waqıtta kem paydalanıp tiykarlanıp, kishi kárxanalarda hám mámleket mákemelerinde qollanıladı. «Memorial» sóziniń mánisi «xotira yamasa estelik» bolıp esaplanadı. Memorial - order forması tiykarında júritiletuǵın buxgalteriya esabı formasında hújjetler qayta isleniwi hám esap registirlerinde sáwlelendiriliwi izbe-izligi keltirilgen. Bul buxgalteriya esap formasın ayriqsha ózgesheligi sonda, xojalıq processlerdiń jazıw ushın sintetik hám analitik esap ushın arnawlı fond aylanba vedomostlardan paydalanadı. Buxgalteriyaǵa tapsırılǵan dáslepki hújjetler har tárepleme teksirilgennen kryin, sintetik hám analitik esap arnawlı aylanba vedomostlari toldırıladı : bunday fond aylanba vedomostlari tiykarǵı qurallar, tiykarǵı qurallardıń ; pul qarjiları hám qoyılmalar, islep shıǵarıw rezervlari hám tayın ónim; islep shıǵarıw qárejetleri, buyım jetkizip beretuǵınlar menen esaplasıw, miynet haqi maydanınan esap kitaplar, byudjet menen, social qamsızlandırıw shólkemleri menen esap kitaplar, ónim (jumıs, xızmet) satıw hám basqa schyotlar ushın shólkemlestiriledi. Joqarıda keltirilgen vedomostlar hám sintetik esap registrleri tiykarında memorial orderler dúziledi. Memorial7 - orderda jazılǵan maǵlıwmatlar har ayda « bas kitap jurnalina» tarqatıladı. óz gezeginde «bas kitap» jurnalı tiykarında oborot hám qaldıq summalari anıqlanadı, sonnan keyin, schyotlardaģi qaldıq summaları tiyisli tártipte esabat basqa formalarında jazıladı. « bas kitap» daģi schyotlar debet oborotları jıyındısı, olar kredit oborotları jıyındısı menen sonıń menen birge, «order boyınsha summalar» qatarı jámi menen teń boliwi zárúr. Memorial - order buxgalteriya esap formasın tómendegi abzallıqları ámeldegi:
Esap processlerin qatań izbe-izligi
Registrler ulgilik formalarınan paydalanıwdı múmkinshiligi bar ekenligi.
Esap texnikasıniń apiwayliģi hám túsinikligi
Buxgalteriya xızmetkerleri ilmiy tájriybesine kóre, esap jumısların bólistiriw múmkinshiliginiń bar ekenligi.
Memorial-order forması joqarıdaǵı artıqmashılıqlarǵa ıyelegi menen birge, ayrim kemshiliklerge iye esaplanadı :
Esap jumısların kóp miynetliligi;
Analitik hám sintetik esaptı bólek júritiliwi, yaǵnıy esaptı bólek júritiliwi nátiyjesinde sintetik esaptan analitik esapdi arqada qalıwı payda boladı ;
Túrli esap registirlerinde bir xojalıq procesin qayta, qayta jazılıwı.
Tómende memorial - order formasında isletiletuǵın esap registrlerin keltirip ótemiz:
N
|
Process juz bergen waqit
|
Process mazmuni
|
Krospondent schyotlar
|
Summa
|
|
|
|
Debet
|
Kredit
|
|
1
|
02.10.2005
|
Esapdar shaxstan isletilmey qalǵan
xızmet etken saparı summaları qabıl etildi
|
5010
|
4220
|
10.000
|
2
|
04.10.2005
|
Xızmetkerdi kárxanaǵa jetkizgan iyan
summaları qabıllandı.
|
5010
|
4730
|
12.000
|
3
|
17.10.2005
|
Miynet haqi beriw ushın esaplasıw
schyotnnan pul alındı.
|
5010
|
5110
|
780.000
|
4
|
18.10.2005
|
Tovarlardı naq aqshaǵa satıwdan
túsimler qabıllandı.
|
5010
|
9020
|
540.000
|
5
|
20.10.2005
|
Inventarizaciya nátiyjesinde anıqlanǵan
pul aqshası tabıs etildi.
|
5010
|
9390
|
1.000
|
|
Schyot debeto oboroti jámi
|
1343.000
|
6
|
05.10.2005
|
Basqa pul qarjları esaplasıw
esap schyoyin qaytarıldı
|
5110
|
5010
|
25.000
|
7
|
17.10.2005
|
Xizmetkerlerge miynet haqi berildi
|
6710
|
5010
|
730.000
|
8
|
18.10.2005
|
Tovarlardı satıwdan alınǵan saldo
tusimi inkassatorģa berildi
|
5710
|
5010
|
540.00p
|
9
|
20.10.2005
|
Alinbaģan jumis haqlari bankka qaytarildi
|
5110
|
5010
|
50.000
|
|
Schyot krediti oboroti jámi
|
1343.000
|
8
Buxgalteriya esabınıń Bas dápter forması.
Buxgalteriya esabı formaları payda bolıwı, qollanıwı, esap jumısların kóleminden, esap xızmetkerlerin ilmiy tájriybesinen kelip shıǵadı. Buxgalteriya esabınıń Bas dápter formasın payda bolıwı XIX ásir baslarına tuwrı keldi hám házirgi dáwirde de kishi firma hám kárxanalarda qollanılıp atır. Buxgalteriya esabınıń bul forması sintetik schyotlar da qollanılatuǵın buxgalteriyalarǵa tań bolıp tabıladı. Tuwrısıda, kishi firma hám kárxanalar iskerligi sheńberi úlken bolmaǵanlıǵı sebepli, qollanılatuǵın sintetik schyotlar muǵdarı da kem boladı. Kishi firmalar, olar múlkshilik formasına qaramastan, ortasha jıllıq jumısshılar sanı islep shıǵarıw tarmaǵında 10 kisige deyin sawda, xızmet hám basqa óndirislik emes tarawlarında bolsa 5 kisige deyin bolǵan kárxanalar esaplanadı. Kishi kárxanalar bolsa múlkshilik formasına qaramastan, ortasha jıllıq xızmetkerler sanı sanaat tariyxında 40 kisige deyin, qurilis, awıl xojalıq hám basqa islep shıǵarıw tarawlarında 20 kisige deyin, pán, ilimiy xizmet etiw, usaqlap satıw sawda hám basqa óndirislik emes tarawlarında 10 kisige deyin kárxanalar esaplanadı. Kishi kárxanalar ǵárezsiz túrde islep shıǵarıw hám basqarıw, hám de xızmetkerler sanı va iskerliginen kelip shıǵıp, tiyisli organlar tastıyıqlaǵan buxgalteriya esabı formalarınan birin tańlaydi.
Buxgalteriya esabınıń Bas dápter formasın bir ayda xojalıq processleri 100 den aspaǵan hallarda qollaw maqsetke muwapiq bolıp tabıladı. Buxgalteriya esabınıń bul formasında dáslepki hújjet maǵlıwmatları Bas dápter dep atalatuǵın sintetik registrde júritiledi. Bas dápterde xronologik hám sistemalı jazıwlar birgelikte alıp barıladı, sol sebepli de kombinaciyalasqan registr esaplanadı. Buxgalteriya esabınıń Bas dápter formasında esap jumıslarında qolaylıq jaratıw maqsetinde ay dawamındaǵı xojalıq processleri registrinde júrgiziw múmkin. Xojalıq processleri registri tiykarında bolsa Bas dápter toldırıladı .
T/r
|
Sane
|
Baslanģish hujjettiń ati hám cifri
|
Operaciya mazmuni
|
Summsi
|
Debet
|
Kredit
|
1
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
|
9
Sonday eken, Bas dápter formada eki túrdegi esap registrlerinnen paydalanıw múmkin:
Bas dápter.
Esap obektleri esap vedomosti.
Vedomostlar analitik esap registleri esaplanadı. Eger kárxana esap obektleri esap vedomostlarinda alip barilsa , ol halda Bas dápterge maǵlıwmatlar da dáslepki hújjetler, hám de vedomostlar maǵlıwmatları tiykarında jazıp barıladı. Bas dápterdiń betlerinde xojalıq procesinniń bolǵan waqtında, dáslepki hújjet tártip nomeri, process mazmunı, summası, korrespondenciyalaniwshi schyotlar kórsetiledi.
Bul dápter registri tiykarında júritiletuǵın bul formanıń qolayliqlari tómendegilerden ibarat.
jazıwlar anıqlıǵı esap jumıslarin tekseriwin ápiwaylastiradi;
esap jumısları azayadı ;
qollanılatuǵın registrler muǵdarı azayadı ;
sintetik schyotlar boyınsha aylanba qaydnoma dúzilisine zárúriyat yuqoladi;
esap xızmetkerleri artıqsha miyneti qisqaradı.
Joqarıda keltirip ótilgen artıqmashılıqlar menen birge buxgalteriya esabınıń Bas dápter formasın qollawda ayrim kemshilikler juzege kelip, olar tómendegilerden ibarat :
Kárxana úlken bolsa, esap jumısların aqılǵa say shólkemlestiriw múmkin bolmay qaladı ;
Qollanılatuǵın schyotlar muǵdarı kóbeyiwi, qáte jazıwlar sáwlelendiriliwi múmkinshiligın asıradı ;
Esap xızmetkerleri ortasında miynet bólistiriwin aqılǵa say dúziliwin támiyinlameydi.
Biraq, joqarıda aytıp ótkeni sıyaqlı, buxgalteriya esabınıń Bas dápter formasından kishi kárxanalar paydalanıwı ol jerdegi esap jumısların jaqsı alip bariwģa xızmet etedi. Bas dápterde jıl basına har bir aqsha hám olar boyınsha qaldıqlar sáwlelendirip shıǵıladı. Keyin, process mazmunı qatarında ay dawamında xronologik tártipte har bir dáslepki hújjet tiykarında xojalıq processleri jazıp barıladı. Bunda, júz bergen processge tiyisli summa, eki jaqlama jazıw usılına kóre, korrespondenciyalanģan schyotlar debeti hám kreditide jazıladı. Ay aqırında har bir schyot boyınsha debet hám kredit oborotları anıqlanadı hám jámi debet hám kredit oborotları jıynanıp, olar teńliligi salıstırıwlaw arqalı tekseriledi. Debet hám kredit oborotlar jıyındısı teńligi esap jumısları tuwrı sáwlelendirilgenligin ańlatadı. Debet hám kredit oborotlarda anıqlanǵan summa óz-ara teń bolıwı menen birge «Tekseriw summasi» qatarındaǵı jámi summaǵa da teń bolıwı kerek. Sonnan keyin, har bir schyot boyınsha ay aqirina qaldıq esaplap shıǵıladı. Ay aqirina anıqlanǵan qaldıq summalar aktiv schyotlarda debet tárepinde, passiv schyotlarda kredit tárepinde sáwlelendirilip, olardıń óz-ara teń bolıwı shárt esaplanadı.Keyinrek, bul anıqlanǵan qaldıq summalar tiykarında kárxana esabatı dúziledi. Joqarıda keltirip ótilgen, Bas dápter schyotin keste kórinisin, kompyuter sabaģin jaqsı iyelegen esapshı «EXCEL»de nátiyjeli qollawı múmkin.
|
| |
