630
www.
kokanduni.uz
TAʼLIM JARAYONIDA PEDAGOGIK AKMEOLOGIYA FANINING OʻRNI VA AHAMIYATI
L.O.Hamdamova
Pedagogika ta’lim yo`nalishi1-kurs talabasi,
F.O. Xodjiyeva
Navoiy davlat pedagogika instituti
Pedagogika va psixologiya kafedrasi dotsenti, p.f.n.
Annotatsiya: Ushbu maqolada pedagogik akmeologiya
fanni nima va uning jamiyat
uchun qanchalik muhim ahamiyatga ega ekanligi haqida bayon etilgan.
Kalit soʻzlar: pedagogik akmeologiya, pedagog, individuallik, pedagogika muloqot,
konsepsiya.
O‘zbekiston Respublikasining ta’lim sohasini isloh qilishdagi asosiy maqsadlaridan biri –
pedagog kadrlarni zamon talablariga
mos tarzda tayyorlash, har tomonlama rivojlangan
barkamol shaxslarni tarbiyalashdan iborat. “Har qanday murakkab zamonaviy axborot
texnologiyalar, integratsiyalar, fan sohasidagi
olamshumul yangiliklar, avvalo, o‘qituvchi
tomonidan o‘zlashtirilib, so‘ngra uning bilimi, saviyasi, qobiliyati evaziga o‘quvchilar ongi va
tafakkuriga yetkaziladi”[1]. Ta’lim sohasidagi olib boriladigan har qanday ishlar o‘z-o‘zidan
“ijodkorlik” tushunchasini olib kirdi.
Rivojlangan davlatlar tajribasi ko‘rsatadiki, har qanday taraqqiy etgan mamlakatning
muvafaqqiyatini belgilab beruvchi omil kadrlarning ijodkorlik faoliyatlarini yuqori
“cho‘qqi”larga olib chiqish bilan uzviy bog‘liq. Pedagoglar tabiatini o‘zgartiradigan, ular
shaxsini tarkib topishiga ta’sir qiladigan muhim fanlardan bir – bu pedagogik akmeologiya
fanidir. Aniqlanishicha, inson shaxsining tarkib topishiga ta’sir qiluvchi kuchli omil –
inson
orttirgan tajribalarning tarbiya vositasi orqali bolalarga berilishi hodisasidir. Ma’lumki, inson
shaxsi juda murakkab psixologik fenomen bo‘lib, u kishining individual hayoti davomida
ma’lum konkret omillarning ta’siri ostida asta-sekin tarkib topadi. Shu bois ham, akmeologiya
- shaxsning rivojlanish va komillikka erishish jarayonini o‘rganuvchi maxsus fan hisoblanadi.
Akmeologiya (grekcha «akme –cho‘qqi, yuqori pog‘ona, gurkiratuvchi kuch» ma’nolarini
bildiradi) – ilmu-fanning shunday yangi tarmog‘iki, u insonni o‘z taraqqiyoti dinamikasida,
takomili hamda hayot faoliyatining turli bosqichlarida o‘zidagi eng kuchli qobiliyatlarini
namoyon qilishining kompleks masalalarini o‘rganadi. Ya’ni, u shaxsni o‘z takomili jarayonida,
ana shu taraqqiyot va yuksalishning ob’ektiv hamda sub’ektiv omillari doirasida tadqiq etadi.
Akmeologik
yondashuv
bo‘lajak
o‘qituvchilarda
pedagogik
ijodkorlikni
shakllantirishning ilmiy asosi sifatida pedagogika oliy ta’lim
muassasasi talabalarining
mazkur jarayon ishtirokchilari, kasbiy faoliyatning yetuk shaxslari va faol sub’ektlari tarzida
namoyon bo‘lishlariga asoslanadi hamda ularning sub’ekt va mutaxassis sifatida bosqichma-
bosqich, uzluksiz o‘z-o‘zini takomillashtirishi va o‘z-o‘zini shakllantirishi uchun sharoit
yaratadi. Pedagogik ijodkorlikning rivojlanishi xilma-xil qobiliyatlarning aks etishi bilan
bog‘liqdir. Pedagogik akmeologiya - bu o‘qituvchi ishidagi professionallikka va
kompetensiyaga erishish yo‘llari haqidagi fan. Zamonaviy kasb-hunar ta’limi
tizimidagi
akmeologik yondashuv kasbiy motivatsiya, ijodiy salohiyatni ro‘yobga chiqarishni
rag‘batlantirish, o‘qituvchining kasbiy faoliyatida muvaffaqiyatga erishish uchun shaxsiy
resurslarni aniqlash va unumli foydalanishni mustahkamlashni ta’minlashdan iborat.
Pedagogik akmeologiya konsepsiyasini shakllantirish uchun
quyidagi tarkibiy qismlarga
asoslanish maqsadga muvofiqdir:
• individuallikning akmeologik konsepsiyasi;
• Pedagogik mahoratning akmeologik konsepsiyasi;
• sog‘liqni saqlashning akmeologik konsepsiyasi;
