|
Laboratoriya ishi №1 Mavzu: Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodalash va ular ustida arifmetik amallarni bajarish. Ishning maqsadi
|
| bet | 2/3 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 37,41 Kb. | | #117034 |
Bog'liq Laboratoriya ishi №1 2 Mavzu Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodalaSanoq sistemalari
|
O’nlik
|
Ikkilik
|
Beshlik
|
Sakkizlik
|
O’n oltilik
| |
0
|
0
|
0
|
0
|
0
| |
1
|
1
|
1
|
1
|
1
| |
2
|
10
|
2
|
2
|
2
| |
3
|
11
|
3
|
3
|
3
| |
4
|
100
|
4
|
4
|
4
| |
5
|
101
|
10
|
5
|
5
| |
6
|
110
|
11
|
6
|
6
| |
7
|
111
|
12
|
7
|
7
| |
8
|
1000
|
13
|
10
|
8
| |
9
|
1001
|
14
|
11
|
9
| |
10
|
1010
|
20
|
12
|
A
| |
11
|
1011
|
21
|
13
|
B
| |
12
|
1100
|
22
|
14
|
C
| |
13
|
1101
|
23
|
15
|
D
| |
14
|
1110
|
24
|
16
|
E
| |
15
|
1111
|
30
|
17
|
F
| |
16
|
10000
|
31
|
20
|
10
| |
17
|
10001
|
32
|
21
|
11
| |
18
|
10010
|
33
|
22
|
12
| |
19
|
10011
|
34
|
23
|
13
| |
20
|
10100
|
40
|
24
|
14
| |
21
|
10101
|
41
|
25
|
15
| |
22
|
10110
|
42
|
26
|
16
| |
23
|
10111
|
43
|
27
|
17
| |
24
|
11000
|
44
|
30
|
18
| |
25
|
11001
|
45
|
31
|
19
|
Pozitsiali sanoq sistemalari
Pozitsiyali sanoq sistemalarida qo’llaniladigan qoidalar turlicha bo’lsada ular bir xil tamoyil asosida qurilgan. Mazkur tamoyilga ko’ra ixtiyoriy manfiy bo’lmagan butun sonini asosli sanoq sistemada quyidagicha ifodalash mumkin:
Agar kasr bo’lsa, u holda
Bu yerda – berilgan sonni tashkil etuvchi raqamlar (ularning qiymati p dan kichik) hamda – sonning butun va kasr qismi xonalari (razryadlari) soni. qiymat dan boshlangani uchun sonning butun qismidagi raqamlar sonidan bir kam bo’ladi. esa kasr qismida nechat raqam bo’lsa shunga teng bo’ladi. Masalan, to’rt xonali 1234 sonini qaraylik.
hamda . U holda sonnin quyidagicha yozishimiz mumkin.
sonida , ,
IKKILIK VA SAKKIZLIK SANOQ TIZIMIDA ARIFMETIK
AMALLAR BAJARISH
Darsning maqsadi: ikkilik va sakkizlik sanoq tizimlarida qo`shish, ayirish va ko`paytirish amallarining bajarilishini o`rganish. Ikkilik va sakkizlik sanoq tizimidan o`nlik, o`nlik sanoq tizimidan ikkilik va sakkizlik sanoq tizimiga sonlarni o`tkazishni o`rganish.
Ikkilik sanoq tizimida faqat ikkita son mavjud: 0 va 1. Ikkilik sanoq tizimida qo`shish, ayirish, ko`paytirish va bo`lish amallari quyidagicha bajariladi:
-
Qo`shish
|
|
Ayirish
|
|
Ko`paytirish
| |
0+0=0
|
|
00=0
|
|
0*0=0
| |
0+1=1
|
|
10=1
|
|
0*1=0
| |
1+0=1
|
|
11=0
|
|
1*0=0
| |
1+1=10
|
|
101=1
|
|
1*1=1
|
Ikkilik tizimida ba’zi arifmetik amallarning bajarilishini ko`rib chiqamiz.
Misol 1. 1101012 va 1100112 ning yig`indisini hisoblang.
Yechish.
|
1101012
| |
+
| |
1100112
| |
11010002
|
Misol 2. 1011,1012 va 1101,0012 ning yig`indisini hisoblang.
Yechish.
|
1011,1012
| |
+
| |
1101,0012
| |
11000,1102
|
Misol 3. 101012 va 10102 ning ayirmasini hisoblang.
Yechish.
Misol 4. 1012 va 102 ning ko`paytmasini hisoblang.
Yechish. Ikkilik sanoq tizimida ko`paytirish xuddi o`nlik sanoq tizimdagidek bajariladi, faqat qo`shishda ikkilik tizimdagidek qo`shiladi.
Misol 5. 101,112 va 11,012 ning ko`paytmasini hisoblang.
Yechish.
Sonlarni sakkizlik sanoq tizimida yozishda 0 dan 7 gacha bo`lgan sonlardan foydaliniladi. Sakkizlik sanoq tizimidagi barcha amallar shu sakkizta son yordamida bajariladi. Sakkizlik sanoq tizimida qo`shish va ko`paytirish amallari quyidagi jadvallar asosida amalga oshiriladi:
Sakkizlik sanoq tizimida qo`shish jadvali
|
+
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
0
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
1
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
10
|
2
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
10
|
11
|
3
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
10
|
11
|
12
|
4
|
4
|
5
|
6
|
7
|
10
|
11
|
12
|
13
|
5
|
5
|
6
|
7
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
6
|
6
|
7
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
7
|
7
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
Misol 6. 367328 va 237248 ning yig`indisi va ayirmasini hisoblang.
Yechish.
|
367328
|
|
367328
| |
+
|
|
| |
237248
|
|
237248
| |
626568
|
|
130068
|
Sakkizlik sanoq tizimida ko`paytirish jadvali
|
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
2
|
0
|
2
|
4
|
6
|
10
|
12
|
14
|
16
|
3
|
0
|
3
|
6
|
11
|
14
|
17
|
22
|
25
|
4
|
0
|
4
|
10
|
14
|
20
|
24
|
30
|
34
|
5
|
0
|
5
|
12
|
17
|
24
|
31
|
36
|
43
|
6
|
0
|
6
|
14
|
22
|
30
|
36
|
44
|
52
|
7
|
0
|
7
|
16
|
25
|
34
|
43
|
52
|
61
|
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Laboratoriya ishi №1 Mavzu: Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodalash va ular ustida arifmetik amallarni bajarish. Ishning maqsadi
|
