|
Laboratoriya ishi №1 Unversal laboratoriya stendi va o‘lchash praktikumi bilan tanishish
|
| bet | 3/6 | | Sana | 22.04.2023 | | Hajmi | 2.29 Mb. | | #53177 |
Bog'liq elektronika 1 OEN7atu6XaCYsjQnJ9d4OvoqOhKLkjKTUkJVBUVs (1), Avtomobilning elektr jihozlari, 7 sinf fizika impuls, Ixtisoslashtirilgan boshlang`ich sinflar uchun matematikadan didaktik, KU konference Axboror xati 2023, 7-Fizika-2018, Materiallar qarshiligi, Melibayev M. Texnologik jihozlarni hisoblash va konstruksiyalash, Biznesda SI1, Tabiiy geterohalqali birikmalar kimyosi. Siddiqov G\'. Xaydarova D, 1 боб Қурилиш материалларининг асосий хоссалари (1), 5 ma’ruza. Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi, tarjimay xol, Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari u-fayllar.org2.2 Dastlabki hisoblashlar
O‘rganilayotgan (2.1-rasm) zanjir uchun talabaning topshiriq variantiga muvofiq (2.1-jadval) quyidagi funktsiyalar hisoblansin va ular grafigi qurilsin:
- zanjirning toki I = E / (Rich+ Ryuk) I =f (Ryuk);
- yukdagi kuchlanish Uyuk= I Ryuk Uyuk=f (Ryuk);
- yukdagi quvvat Uyuk= I2 Ryuk P =f (Ryuk);
- foydali ish koeffitsienti = Ryuk/ (Ryuk+ Rich) =f (Ryuk ).
hisoblashlar natijalari 1.2-jadvalga kiritilsin
Hisoblash uchun berilgan qiymatlar
Stend №
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
E2Volt [V]
|
3,5
|
4
|
4,5
|
5
|
5,5
|
6
|
6,5
|
7
|
7,5
|
8
|
8,5
|
9
|
9,5
| 2.1-jadval
2.3 Ishni bajarish tartibi
Stendni ishga tayyorlash
2.3.1. Keltirilgan sxemani (2.3-rasm) stendda yig‘ing. Barcha variant uchun Rich= 500.
2.3.2. Elektr ta’minotini ulang. Buning uchun tumbler “Set”ni bosing.
2.3.3. O‘lchovlarni quyidagi tartibda o‘tkazing:
- voltmetr V1 ni manba kuchlanishiga ulang va chiqish kuchlanishining rostlagichi dastagi yordamida Ye2 (2.1-jadval) kuchlanishga yetkazing;
- voltmetr V2 ni rezistor Ryuk ga ulang;
- Ryukqiymatini o‘zgartirib, kuchlanish URyukqiymatini o‘zgartirig.
2.3.4. EYUK manbasining yuk tavsifini o‘lchash.
Manbaning berilgan EYUK qiymati Ye2 va Ryukqarshiligining har xil (2.1-jadvalga asosan) qiymatlarida Uyuk kuchlanishini o‘lchang. O‘lchov va keyingi hisoblarlashlar natijalarini 2.2-jadvalga kiriting.
2.2-jadval
Berilgan
|
E2 =..... V; Rich=500Ω.
|
Ryuk
|
Tajribada olingan
|
Tajriba natijalarini hisoblash
|
Dastlabki hisoblashlar
|
Uyuk
|
Iyuk
|
Pmanba
|
Pyuk
|
η
|
I
|
U
|
Pyuk
|
η
|
[Ω]
|
[V]
|
[A]
|
[Wt]
|
[Wt]
|
-
|
[A]
|
[V]
|
[Wt]
|
-
|
1
|
50
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
100
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
200
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4
|
500
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5
|
1000
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6
|
3000
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.4. O‘lchov natijalariga ishlov berish
2.4.1. Aniqlangan qarshilik Ryuk va kuchlanish Uyukqiymatlari uchun 2.1-rasmdagi sxemaning o‘zgaruvchilarini hisoblang:
tok Iyuk= Uyuk/ Ryuk;
yukning quvvati Pyuk= Iyuk2 Ryuk;
FIK=Pyuk/Pmanba, bunda Pmanba=EIyuk.
Hisoblash natijalarini 2.2-jadvalga kiriting.
2.4.2. Quyidagi bog‘lanishlar grafiklarini chizing: Iyuk=f (Ryuk); Uyuk=f (Ryuk); Pyuk=f (Ryuk); =f (Ryuk).
2.2-jadval
Berilgan
|
E2 =..... V; Rich=500Ω.
|
Ryuk
|
Tajribada olingan
|
Tajriba natijalarini hisoblash
|
Dastlabki hisoblashlar
|
Uyuk
|
Iyuk
|
Pmanba
|
Pyuk
|
η
|
I
|
U
|
Pyuk
|
η
|
[Ω]
|
[V]
|
[A]
|
[Wt]
|
[Wt]
|
-
|
[A]
|
[V]
|
[Wt]
|
-
|
1
|
50
|
8
|
0,16
|
0,56
|
1,28
|
2,28
|
0,008
|
8
|
1,28
|
2,28
|
2
|
100
|
8
|
0,08
|
0,32
|
0,64
|
2
|
0,004
|
8
|
0,64
|
2
|
3
|
200
|
8
|
0,04
|
0,18
|
0,32
|
1,7
|
0,056
|
8
|
0,32
|
1,7
|
4
|
500
|
8
|
0,016
|
0,082
|
1,28
|
1,56
|
0,032
|
8
|
1,28
|
1,56
|
5
|
1000
|
8
|
0,008
|
0,52
|
6,4
|
1,23
|
0,024
|
8
|
6,4
|
1,23
|
6
|
3000
|
8
|
0,0026
|
0,019
|
2,02
|
1,06
|
0,026
|
8
|
2,02
|
1,06
|
Laboratoriya ishi №3
Rezistiv zanjirlarda Kirxgof qonunlarini eksperimental tadqiq etish
Ishning maqsadi: tok va kuchlanish manbalari bo‘lgan rezistiv zanjirlarda Kirxgof qonunlari amal qilishini tekshirish.
3.1. Qisqacha nazariy ma’lumot
Elektr zanjirlarining tahlili va sintez qilinishida nemis olimi Kirxgof kashf etgan qonunlar yotadi. Ular barcha – chiziqli va nochiziqli elektr zanjirlari uchun taalluqlidir.
Kirxgofning birinchi qonuni- elektr zanjirining biror tuguniga ulanuvchi barcha shoxobchalaridagi toklarning algebraik yig‘indisi nolga teng.
Bu qonunga ko‘ra, zanjirning biror tuguniga n ta shoxobcha ulangan va ular toklari I1, I2, . . ., In bo‘lsa, unda vaqtning ixtiyoriy oni uchun
(3.1) Bunda toklarning yo‘nalishlari e’tiborga olinib, tugunga kirayotgan va undan chiqayotgan toklarishoralari teskari bo‘lishi shart.
Misol sifatida 3.1-rasmda biror elektr zanjirining C tugunidagi yo‘nalishlari tanlangan: musbat ishorali (tugunga kiruvchi) I2, I4 va manfiy ishorali (tugundan chiquvchi) I1, I4 toklari sxemasi keltirilgan. Kirxgofning birinchi qonuniga muvofiq - I1+ I2+ I3 - I4= 0.
Kirxgofning ikkinchi qonuni- elektr zanjirining ixtiyoriy berk konturidagi shoxobchalardagi EYUKlarining algebraik yig‘indisi, kuchlanish pasayuvining algebraik yig‘indisiga teng. Ushbu qonunga ko‘ra, agar kontur tarkibida kuchlanishlari u1, u2, . . ., um bo‘lgan m ta shoxobcha mavjud bo‘lsa, vaqtning ixtiyoriy oni uchun
(3.2)
Bunda konturni aylanib o‘tish (ixtiyoriy) yo‘nalishiga shoxobcha kuchlanishi
(EYUKi) mos bo‘lsa, uning ishorasi «+» va aksi bo‘lganda – ishorasi «-» qabul qilinadi, deb faraz qilamiz.
3.2. Dastlabki hisoblashlar
3.2.1. Om qonuni yordamida R1, R2, R3 rezistorlardagi (3.2-rasm) kuchlanishlar pasayuvi hisoblab chiqilsin.
Zanjirdagi tok quyidagiga teng: . U holda rezistorlardagi kuchlanishlar pasayuvi quyidagicha hisoblanadi:
Hisoblash uchun berilgan qiymatlarni 3.1-jadvaldan olamiz. Hisoblashlar natijalarini esa 3.2-javdvalga kiritamiz.
3.2.2. Kirxgofning ikkinchi qonuni elektr zanjirlari uchun qaqli ekanini tasdiqlash uchun tarkibida kuchlanish manbasi va uch rezistori bo‘lgan ikki konturli (3.3-rasm) zanjirni tekshiramiz.
3.3-rasm
Shoxobchalar toklari va rezistorlardagi kuchlanishlar pasayuvini hisoblash uchun analitik ifodalar Om va Kirxgof qonunlariga asoslanadi.
Omqonuniga ko‘ra: .
Hisoblashlarning to‘g‘ri ekanligini tekshirish uchun Kirxgofning birinchi qonunidan foydalanamiz.
(I tugun uchun): I1 – I2 – I3= 0.
Kirxgofning ikkinchi qonuni asosida
I kontur uchun: E= I1R1+ I2R2; II kontur uchun: I3R3 - I2R2= 0.
Hisoblash uchun parametrlar qiymatlarini 3.1-jadvaldan olinadi. Hisoblash natijalarini esa 3.3-jadvalga kiritiladi.
Hisoblash uchun berilgan qiymatlar
3.1-jadval
Stend №
|
O‘lch birlik
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
E
|
V
|
3,5
|
4
|
4,5
|
5
|
5,5
|
6
|
6,5
|
7
|
7,5
|
8
|
8,5
|
9
|
9,5
|
R1
|
Ω
|
500
|
500
|
600
|
700
|
800
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
R2
|
Ω
|
300
|
350
|
500
|
500
|
500
|
500
|
600
|
700
|
800
|
700
|
850
|
850
|
850
|
R3
|
Ω
|
100
|
150
|
150
|
100
|
150
|
300
|
250
|
300
|
350
|
600
|
550
|
600
|
700
|
|
| |
