• Ахборотнинг ҳимояси д
  • -расм Ахборот хавфсизлиги




    Download 80 Kb.
    bet3/4
    Sana22.08.2023
    Hajmi80 Kb.
    #79209
    1   2   3   4
    Bog'liq
    1-лаб
    1003-буйрук буйича таклифлар ИУМ, Navoiy romani
    2-расм


    Ахборот хавфсизлиги деб, маълумотларни йўқотиш ва ўзгартиришга йўналтирилган табиий ёки сунъий хоссали тасодифий ва қасддан таъсирлардан хар қандай ташувчиларда ахборотнинг ҳимояланганлигига айтилади.
    Илгариги хавф фақатгина конфиденциал (махфий) хабарлар ва хужжатларни ўғирлаш ёки нусха олишдан иборат бўлса, ҳозирги пайтдаги хавф эса компьютер маълумотлари тўплами, электрон маълумотлар, электрон массивлардан уларнинг эгасидан рухсат сўрамасдан фойдаланишдир. Булардан ташқари, бу харакатлардан моддий фойда олишга интилиш ҳам ривожланди.
    Ахборотнинг ҳимояси деб, бошқариш ва ишлаб чиқариш фаолиятининг ахборот хавфсизлигини таъминловчи ва ташкилот ахборот захираларининг яхлитлилиги, ишончлилиги, фойдаланиш осонлиги ва махфийлигини таъминловчи қатьий регламентланган динамик технологик жараёнга айтилади.
    Ахборотнинг эгасига, фойдаланувчисига ва бошка шахсга зарар етказмокчи бўлган ноҳуқуқий муомаладан хар қандай хужжатлаштирилган, яъни иденти­фикация қилиш имконини берувчи реквизитлари қўйилган холда моддий жисмда қайд этилган ахборот химояланиши керак.
    Ахборот хавфсизлиги нуктаи назаридан ахборотни қуйидагича туркумлаш мумкин:
    махфийлик — аниқ бир ахборотга факат тегишли шахслар доирасигина кириши мумкинлиги, яъни фойдаланилиши қонуний хужжатларга мувофик чеклаб қўйилиб, хужжатлаштирилганлиги кафолати. Бу банднинг бузилиши ўғирлик ёки ахборотни ошкор қилиш, дейилади;
    конфиденциаллик — иншончлилиги, тарқатилиши мумкин эмаслиги, махфийлиги кафолати;
    яхлитлик — ахборот бошланғич кўринишда эканлиги, яъни уни сақлаш ва узатишда рухсат этилмаган ўзгаришлар қилинмаганлиги кафолати; бу банднинг бузилиши ахборотни сохталаштириш дейилади;
    аутентификация — ахборот захираси эгаси деб эълон қилинган шахс хақиқатан хам ахборотнинг эга­си эканлигига бериладиган кафолат; бу банднинг бузилиши хабар муаллифини сохталаштириш дейилади;
    апелляция килишлик — етарлича мураккаб ка­тегория, лекин электрон бизнесда кенг қўлланилади. Керак бўлганда хабарнинг муаллифи кимлигини исботлаш мумкинлиги кафолати.
    Юкоридагидек, ахборот тизимига нисбатан қуйидагича таснифни келтириш мумкин:
    ишончлилик — тизим меьёрий ва ғайри табиий холларда режалаштирилганидек ўзини тутишлик кафо­лати;
    аниқлилик — хамма буйруқларни аниқ ва тўлиқ бажариш кафолати;
    тизимга киришни назорат килиш — турли шахс гурухлари ахборот манбаларига хар хил киришга эгалиги ва бундай киришга чеклашлар доим бажарилишлик кафолати;
    назорат килиниши — исталган пайтда дастур мажмуасининг хохлаган кисмини тулик текшириш мумкинлиги кафолати;
    идентификациялашни назорат килиш — хозир тизимга уланган мижоз аниқ ўзини ким деб атаган булса, аниқ ўша эканлигининг кафолати;
    • қасддан бузилишларга тўсқинлик — олдиндан келишилган меъёрлар чегарасида қасддан хато киритилган маълумотларга нисбатан тизимнинг олдиндан келишилган холда ўзини тутиши.
    Ахборотни химоялашнинг мақсадлари куйидагилардан иборат:
    - ахборотнинг келишувсиз чикиб кетиши, угирланиши, йукотилиши, узгартирилиши, сохталаштирилишларнинг олдини олиш;
    - шахс, жамият, давлат хавфсизлилигига булган хавф – хатарнинг олдини олиш;
    - ахборотни йук килиш, узгартириш, сохталаштириш, нусха кучириш, тусиклаш буйича рухсат этилмаган харакатларнинг олдини олиш;
    - хужжатлаштирилган ахборотнинг микдори сифатида хукукий тартибини таъминловчи, ахборот захираси ва ахборот тизимига хар кандай ноконуний аралашувларнинг куринишларининг олдини олиш;
    - ахборот тизимида мавжуд булган шахсий маълумотларнинг шахсий махфийлигини ва конфиденциаллигини сакловчи фукароларнинг конституцион хукукларини химоялаш;
    - давлат сирини, конунчиликка мос хужжатлаштирилган ахборотнинг конфид
    конфиденциаллигини саклаш;
    - ахборот тизимлари, технологиялари ва уларни таъминловчи воситаларни яратиш, ишлаб чикиш ва куллашда субъектларнинг хукукларини таъминлаш.



    Download 80 Kb.
    1   2   3   4




    Download 80 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    -расм Ахборот хавфсизлиги

    Download 80 Kb.