Laboratoriya mashg’uloti

^|𝚫𝐱 ^| =

𝐧
₌ 𝐢=𝟏

𝐧

[𝟑]

Formula bilan aniqlanadi.Bu yerda
₂
o‘rtacha arifmetik qiymatdan chetlanish-ning

absolyut qiymati, ya’ni hammasi musbat sondir.
Nisbiy xatolik. O‘lchamlar aniqligini ko‘rsatuvchi kattalik bu nisbiy xatolikdir. U o‘lchamlar natijasining qancha qismi absolyut xatoliknng tashkil etishini ko‘rsatadi va quyidagicha hisoblanadi.

|𝚫ź |

𝐃 =

ź
bu yerda ^|𝚫ź ^| = 𝐃 ∙ 𝐙 [𝟒]

Odatda nisbiy xatolik foizlar bilan ifodalanadi:

𝐃 =

^|𝚫𝐗^{̅ |}

_𝐗̅ ∙ 𝟏𝟎𝟎% [𝟓]

Tajribalar natijasining haqiqiy qiymatlari – aniqlangan xatoliklar oralig‘ida yotadi.
Masalan: l - uzunlik bir qancha o‘lchangan bo‘lsin. Uzunlikning o‘rtacha qiymati ^{l=23,4mm ga absolyut xatolikning o‘rtacha qiymati} l ^{=0,5 mm bo‘lsa, u holda uzunlikning} haqiqiy qiymati
𝒍_{𝟏𝐡𝐚𝐪} = ⁽𝟐𝟑, 𝟒 − 𝟎, 𝟓⁾ 𝐦𝐦 𝐯𝐚 𝒍_{𝟐𝐡𝐚𝐪} = ⁽𝟐𝟑, 𝟒 − 𝟎, 𝟓⁾ 𝐦𝐦 [𝟔]
yoki 22,9< l_haqiqiy.<23.9 mm bo‘ladi. Hisoblashlar natijasini quyidagi umumiy ko‘rinishda yozish qabul qilingan.
𝒍_{𝐡𝐚𝐪𝐢𝐪𝐢𝐲} = ⁽𝒍 ± 𝚫𝒍⁾ 𝐦𝐦 [7]
𝒍_{𝐡𝐚𝐪𝐢𝐪𝐢𝐲} = ⁽𝟐𝟑, 𝟒 ± 𝟎, 𝟓⁾ 𝐦𝐦 [8]

1-jadval

O`LCHASH VOSITALARINING ABSOLYUT XATOLARI

x  x₁
 x₁ ;
x  x₂
^{ x2 ;} ;
x  x_n
 x_n ;

[1.1]

U holda o‘rtacha absolyut xatolik

x1



x2

 ..........

xn

x 
n



_x_i
 i 1
n
[1.2]

Formula bilan aniqlanadi.Bu yerda
₂
o‘rtacha arifmetik qiymatdan chetlanish-ning

absolyut qiymati, ya’ni hammasi musbat sondir.

№
O`lchash vositalarining absolyut xatolari

1.1-jadval