"Lazer" so'zi (ing. Laser, Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) qisqartma bo'lib, "induktsiyalangan nurlanish orqali yorug'likni kuchaytirish" degan ma'noni anglatadi

Download 20,11 Kb.
Sana	24.11.2023
Hajmi	20,11 Kb.
	#105140

Bog'liq
Lazer

Lazer nurlanishi: inson tasiri
Lazer nurlanishi: himoya

"Lazer" so'zi (ing. LASER, Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) qisqartma bo'lib, "induktsiyalangan nurlanish orqali yorug'likni kuchaytirish" degan ma'noni anglatadi. Lazer tomonidan yaratilgan nurlanish chastotasi elektromagnit spektrning ko'rinadigan qismida yoki yaqinida. Energiya "lazer induktsiyali nurlanish" deb ataladigan jarayon orqali juda yuqori intensivlik holatiga ko'tariladi.
"Radiatsiya" atamasi ko'pincha noto'g'ri tushuniladinoto'g'ri, chunki u radioaktiv materiallarni tasvirlash uchun ham ishlatiladi. Shu nuqtai nazardan, bu energiya uzatishni anglatadi. Energiya bir joydan ikkinchi joyga o'tkazuvchanlik, konveksiya va nurlanish orqali uzatiladi.
Turli muhitda ishlaydigan koʻplab turdagi lazerlar mavjud. Ishchi muhit sifatida gazlar (masalan, argon yoki geliy va neon aralashmasi), qattiq kristallar (masalan, yoqut) yoki suyuq bo'yoqlardan foydalaniladi. Ish muhitiga energiya berilganda, u hayajonlangan holatga o'tadi va yorug'lik zarralari (fotonlar) shaklida energiya chiqaradi.
Muhrlangan trubaning ikkala uchidagi bir juft nometall lazer nurlari deb ataladigan konsentrlangan oqimdagi yorug'likni aks ettiradi yoki o'tkazadi. Har bir ish muhiti noyob toʻlqin uzunligi va rangdagi nurni hosil qiladi.
Lazer nurining rangi odatda toʻlqin uzunligi bilan ifodalanadi. U ionlashtiruvchi emas va spektrning ultrabinafsha (100-400 nm), ko'rinadigan (400-700 nm) va infraqizil (700 nm - 1 mm) qismini o'z ichiga oladi

Atomlaming nurlanish spektrlarini tadqiq qilish amaliyotda katta ahamiyatga ega. Jumladan, Yer osti va Yer usti jismlari namunalaridagi elementlar tarkibini va kerakli element miqdorlarini optika sohasining sifat va miqdoriy tahlili qilish usuli yordamida aniqlash mumkin. Bunday tadqiqotlar geologiya sohasida katta ahamiyatga egadir. Spektrlarning tahlili asosida atomlaming yoki molekulalarning tuzilishi, ularning energetik sathlarining strukturasi hamda molekulalaming harakatchanligi haqida mulohaza yuritish mumkin. Spektrlarning atom yoki molekulalarga ta’sir etuvchi maydonlarga bog‘liqligini bilgan holda zarrachalaming o‘zaro joylashishlari haqida ma’lumotlar olinadi, chunki qo‘shni atomlar o‘z elektromagnit maydonlari vositasida ta’sirlashadilarrr

Spoil tan nurlanish. Energiyalari Ei va Ei (Ei < Ег) bo‘lgan biror atomda ikki sathni ko‘raylik. Ma’lum T haroratda quyi energetik holatdagi hajm birligida atomlar soni N1 , ikkinchi energetik sathdagi birlik hajmdagi elektronlar soni N2 bo‘lsin. U holda . Odatdagi sharoitlarda ko‘pchilik atomlar eng quyi energetik holatda boMadi. Bu holatda moddalar yorug‘lik chiqarmaydi. Elektromagnit to‘lqin modda orqali o‘tganda elektromagnitik energiya yutilidi. To’lqin energiyasi ta’sirida atomlaming bir qismi uyg‘onadi va yuqori energetik holatga o‘tadi. Bunda E₁ vaE₂ energiyasi farqiga teng bo‘lgan energiya ajraladi. Mazkur energiya elektromagnit to‘lqin sifatida ajralib chiqadi va bu jarayon o ‘z - о ‘zidcm nurlanish yoki spontan nurlanishdir. Yuqori energetik sathdagi elektronlar o‘z - o‘zidan pastki energetik sathga o‘tishiga spontan nurlanish deyilad
Lazer nurlanishi: inson ta'siri
Lazer kuchli yoʻn altirilgan yorugʻlik nurini hosil qiladi. Agar ob'ektga yo'n altirilsa, aks ettirilsa yoki yo'n altirilsa, nur qisman so'riladi va ob'ektning sirtini va ichki haroratini oshiradi, bu materialning o'zgarishi yoki deformatsiyasiga olib kelishi mumkin. Lazer jarrohlik va materiallarni qayta ishlashda qo'llanilgan bu fazilatlar inson to'qimalari uchun xavfli bo'lishi mumkin. To'qimalarga termal ta'sir ko'rsatadigan nurlanishdan tashqari, lazer nurlanishi xavfli bo'lib, fotokimyoviy ta'sir ko'rsatadi. Uning holati etarlicha qisqa to'lqin uzunligi, ya'ni spektrning ultrabinafsha yoki ko'k qismidir. Zamonaviy qurilmalar lazer nurlanishini ishlab chiqaradi, uning insonga ta'siri minimallashtiriladi. Kam quvvatli lazerlar zarar yetkazish uchun yetarli energiyaga ega emas va ular xavf tug‘dirmaydi.Inson to'qimalari energiyaga sezgir va ma'lum sharoitlarda elektromagnit nurlanish, jumladan lazer nurlanishi ko'z va teriga zarar etkazishi mumkin. Travmatik nurlanishning chegara darajalari boʻyicha tadqiqotlar oʻtkazildi.
Lazer nurlanishi: himoya
Har bir laboratoriya lazer bilan ishlaydigan odamlar uchun tegishli himoyani ta'minlashi kerak. 2, 3 yoki 4-sinfdagi qurilmalardan radiatsiya o'tishi mumkin bo'lgan, zarar etkazadigan xonalarning derazalari. Bunday qurilmaning ishlashi paytida nazorat qilinmaydigan joylar qoplanishi yoki boshqa tarzda himoyalanishi kerak. Ko‘zni maksimal darajada himoya qilish uchun quyidagilar tavsiya etiladi.

Tasodifiy ta'sir qilish yoki yong'in xavfini minimallashtirish uchun nurni aks ettirmaydigan, yonmaydigan himoya qoplamasi bilan o'ralgan bo'lishi kerak. Nurni tekislash uchun lyuminestsent ekranlar yoki ikkinchi darajali ko'rinishlardan foydalaning; Toʻgʻridan-toʻgʻri koʻz bilan aloqa qilmang.
Nurni tekislash uchun eng kam quvvatdan foydalaning. Iloji bo'lsa, dastlabki tekislash protseduralari uchun past darajadagi qurilmalardan foydalaning. Lazer zonasida keraksiz aks ettiruvchi ob'ektlar bo'lishidan saqlaning.
Ishdan tashqari vaqtlarda, panjurlar va boshqa toʻsiqlar yordamida xavfli zonada nurning oʻtishini cheklang. 3b va 4-sinf lazer nurlarini tekislash uchun xona devorlarini ishlatmang.
Reflekssiz asboblardan foydalaning. Ko'rinadigan yorug'likni aks ettirmaydigan ba'zi inventarlar spektrning ko'rinmas qismida aylana bo'lib qoladi.
Reflektor taqinchoqlarni taqmang. Metall zargarlik buyumlari ham elektr toki urishi xavfini oshiradi.

Download 20,11 Kb.