|
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” (Economics and Innovative Technologies) ilmiy elektron jurnaliBog'liq 34 Mamatov 315-326“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” (Economics and Innovative Technologies) ilmiy elektron jurnali
http://iqtisodiyot.tsue.uz/journal
322
- mahsulot sotish uchun marketing rejasiga muvofiq mahsulotlar uchun talab
prognozini ta’minlash xizmati, operatsion taqvim rejasini tuzish, mijozlarning kiruvchi
buyurtmalarini qayta ishlash, shuningdek ombor va transportdagi ishlarni muvofiqlashtirish.
Moddiy quyi tizimning operatsiyalari deganda yuklarni tashish, saqlash, yuklarni
tushirish va tushirish, yuk tashish bo‘linmalarini shakllantirish va tarqatish, yuklarni
qadoqlash va saralash, yuklarni jo‘natishning mumkin bo‘lgan to‘plami va boshqalar
tushuniladi.
Aynan logistika axborotlar tizimlarida ta’minot zanjiri ishtirokchilarining optimal
xarajatlar bilan real vaqt rejimida axborot o‘zaro ta’siriga ehtiyoj seziladi. Ushbu muammoni
hal qilish ilmiy bilimlarning nisbatan yangi sohasi logistika axborot tizimlarida amalga
oshirilmoqda.
Logistika jarayoni ikkita asosiy quyi tizimdan (oqimlardan)iborat: axborotlar va
materiallar. Logistika jarayoni rejalashtirish va tashkil etish operatsiyalaridan, ya’ni material
oqimlarining o‘zi hali mavjud bo‘lmaganda, ma’lumotlarni yig‘ish va qayta ishlashdan
boshlanadi. Axborot quyi tizimining operatsiyalarini hisobga olgan holda turli xil hisob-
kitoblar, shu jumladan ma’lumot to‘plash va qayta ishlash, logistika jarayonining boshqa
ishtirokchilari bilan uchrashuvlar va muzokaralar, shartnomalar tuzish, boshqaruv qarorlari
va boshqalar tushuniladi.
Zaxirani optimallashtirish logistika axborotlar tizimini asosiy muammolaridan biridir.
Zaxiralarni saqlash moliyaviy resurslarni yo‘naltirishni, moddiy texnik bazaning muhim
qismidan, mehnat resurslaridan foydalanishni talab qiladi. Bir qator G‘arbiy Evropa
kompaniyalarining ishlab chiqarishni tashkil etishning zamonaviy logistika usullaridan
foydalanish tajribasi tahlili shuni ko‘rsatadiki, logistikadan foyda-lanish zahiralarni 50% ga
qisqartirishi mumkin.
Ishlab chiqarish korxonalarida yana bir muammoli vaziyat bu xomashyolar yetkazib
berishni tashkil etish hisoblanadi. Xaridlar logistikasining asosiy maqsadi eng yuqori iqtisodiy
samaradorlikka ega xomashyolarga ishlab chiqarish ehtiyojlarini qondirishdir. Ushbu
maqsadga erishish to‘g‘ridan to‘g‘ri tashkilotning xarid strategiyasini ishlab chiqish uchun
muhim vazifalarni hal qilishga bog‘liqdir.
Logistika axborot tizimlari asosida logistika bo‘limlarining o‘zaro ta’sirining tashkiliy
sxemalarini amalga oshirishning iqtisodiy samaradorligi omillari yordamida logistika
axborotlar tizimlarining umumiy shaklda iqtisodiy samaraning barcha turlarini miqdoriy
baholash uchun biznes jarayonini boshqarish va tashkil etishni iqtisodiy samarasini mezon
deb atash mumkin. Logistika axborotlar tizimlari joriy etish o‘z navbatida ishlab chiqarish
korxonalarining iqtisodiy samaradorlikka erishidagi muammolarni hal qilib berish
imkoniyatlarini beradi (1-jadval).
Korxonaning uzluksiz ishlashini ta’minlash bevosita xom-ashyo mate-riallarga bo‘lgan
ehtiyojni samarali qondirishga bog‘liq bo‘lib, ishlatilgan xomashyo materiallar, yoqilg‘i,
energiya va xizmatlarning narxi korxonalar xarajatlarining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi,
shuning uchun xarajatlarning ushbu qismida xarajatlarni kamaytirish uchun har doim
imkoniyatlar qidiriladi. Aylanma mablag‘larning aksariyati, shu jumladan tovar moddiy
zaxiralar darajasi va tuzilishi, shuningdek tugallanmagan mahsulotlar xarid qilish jarayonlari
ta’siri ostida shakllanadi.
|
| |
