IV BOB. TAQSIMOT LOGISTIKASI
Reja:
1. Taqsimot logistikasining ohyekti, predmeti va funksiyalari.
2. Taqsimot logistikasining sohalarda qo‘llaniIishi va o ‘zaro hamkorligi.
3. logistik tizimda mahsulotlar taqsimotining asosiy kanallari va vositalari.
4. Taqsimotni boshqarish tizimlari va strategiyasi.
4.1. Taqsimot logistikasining obyekti,
predmeti va funksiyalari
Taqsimot logistikasi tushunchasi. Taqsimot logistikasi — bu
turli ulguiji xaridorlar o'rtasida m ateriallar oqimini taqsimlash
jarayonida, y a’ni tovarlam i ulgurji sotish jarayonida am alga
oshiriladigan bir-biri bilan bog'liq faoliyatlar majmuasidir.
Taqsimot logistikasining asosiy maqsadi
kam xarajatlar bilan
kerakli tovarlami kerakli vaqtda kerakli joyga yetkazilishini ta’m in
lash. Talablarni aniqlash va ularga qiziqtiradigan omil topish bilan
shug'ullanadigan marketingdan farqli ravishda taqsimlovchi logis
tika kam xarajatlar bilan marketing tom onidan shakllangan talabni
qondirishga xizmat qiladi.
Bunda iste’molchining asosiy mahsulotga bo'lgan ehtiyojini
qondirishda quyidagi vazifalardati kelib chiqish lozim: tovarni o ‘z
vaqtida yetkazib berish, buyurtm achining favqulotda talablarini
qondirishga qodirlik, tovar ortish-tushirish
ishlarida ehtiyotkorlik
ko'rsatish, ishlab chiqaruvchining nuqsonli mahsulotlarni tez al-
mashtirib berishga ham da tovar-moddiy zaxirani m a’lum darajada
ushlab turishga tayyor turishi.
Demak, taqsim ot deganda m ahsulotni o ‘rash, ekspeditsiya
qilish, sotuvni boshqarish, mol yetkazib beruvchining omborida
tay y o r
m ah su lo tn i saqlash, tay y o r m ah su lo t u c h u n om b o r
xo‘jaligini, om bordan tayyor mahsulotni jo'natish uchun transport
xo‘jaligi tushuniladi.
58
Taqsimot sohasida logistika strategik, tashkiliy, moliyaviy va
boshqa o'zaro bog‘langan moddiy, axborot,
moliyaviy noishlab
chiqarish davridagi oqimlarning egiluvchan boshqamv tizim idan
iborat.
Taqsimot logistikasining o'rganish obyekti deb yetkazib beruv-
chidan iste’molchigacha moddiy oqim harakatining bosqichlariga
aytiladi.
T ov arn in g is te ’m olchiga jism o n iy yetib b o rish jara y o n i
taqsimlash logistikasining o'rganish predmetidir.
Taqsimot logistikasining asosiy funksiyalari quyidagilardir:
1. Xaridorlar talabini aniqlab, unga javob berish (qondirish)ni
tashkil etish.
2.
Tovar yetkazib berish, iste’molchilarga xizmat ко‘rsatish
bo'yicha xo‘jalik aloqalarini o ‘rnatish.
3. Taqsimot kanallarining tashkiliy tizimini qurish.
4. Tayyor mahsulot zaxiralarini to ‘plash (yig‘ish), saralash va
joylash.
5. Tayyor mahsulot, b o ‘sh idishlar, chiqindilarni transpor
tirovka qilish.
6. Zaxiralarni boshqarish, tovarlarni konsolidatsiya (birlashuvi)
qilish va tarqatish.
7. Tovar o ‘tishi (harakati)ning muqobil shakllarini tanlash va
savdoni tashkil etish.
8. Tayyor mahsulot va logistik servis sifat standaitini qo‘llash.
9. Taqsimotni monitoring qilish va axborot bilan ta ’minlash.
Taqsimot logistikasi vazifalarining tarkibi ikki darajaga: ichki
va tashqi vazifalarga bo‘linadi. Ichki taqsimot
logistikasi korxona
darajasida quyidagi masaialarni hal etadi:
1. Buyurtma qabul qilib, uni bajaradi.
2. Sotuv jarayonini rejalashtiradi.
3. 0 ‘ram turini tanlaydi, komplektlash b o ‘yicha qaror qabul
qiladi, shuningdek, jo ‘natishdan av’val bajarilishi zarur b o ig a n
operatsiyalarni tashkil etadi.
4. M ahsulotni jo ‘natishni tashkil etadi.
5. Yetkazib berish va tran sp o rt orqaii jo ‘natish
nazoratini
tashkil qiladi.
59
6. Sotilgandan keyingi xizmat ko ‘rsatishni tashkil etish.
Tashqi taqsim ot logistikasi vazifalariga quyidagilar kiradi:
1. Taqsimot kanali arxitekturasini (m e’morchiligini) tanlash.
2. Taqsim ot kanali ishtirokchilari bilan ishni tashkil qilish
(savdo vositachilari).
3. Tayyor mahsulotning taqsim ot strategiyasini tanlash.
4. Baho belgilash strategiyasini tanlash.
5. M ahsulotni bozorga olib kirish bo'yicha tadbirlarni tashkil
etish.
6. Korxona mahsulotining bozordagi holatini nazorat qilish va
maqsadli segmentlardagi mahsulot pozitsiyasining tahlili.
7. Mijozlar bilan ishlash va sotuvdan keyingi xizmat ko'rsatishni
tashkil qilish.
Sotuv faoliyati bo'yicha nazariy va amaliy izlanishlar shuni
ko‘rsatadiki, sotuvni logistik modellashtirish m a’lum bir tamoyil-
larga amal qilinsa yetarli darajadagi samaradorlikni
oshirishga olib
keladi. Bu tamoyillar
