114
Ma’lumotlar xavfsizligi
Ma’lumotlar shaxsiy va qimmatli boʻlishi mumkin. Ba’zi kimsalar boshqa birovlarning
qayerda yashashi, nimalarni xarid qilishi va hordiq chiqarish uchun nimalar bilan
shugʻullanishi kabi ma’lumotlarini aniqlash uchun koʻp pul sarflashga tayyor. Yuqorida
misol keltirilgan ma’lumotlar
raqamli iz deb ataladi. Internetda qilingan har qanday
harakat foydalanilgan veb sayt ma’muriyati tomonidan saqlab olinishi mumkin.
Misol uchun, nega ekranda biroz oldin koʻrib chiqilgan narsalar haqida reklama
chiqadi? Veb sayt koʻrilgan ma’lumotlarni qayerdan biladi? Qidirilgan ma’lumotlar tarixi
kompyuterda saqlanadi. Veb saytlar foydalanuvchiga qiziqarli tuyulgan mahsulotlar
reklamasini chiqarish uchun ushbu aniq ma’lumotlarga tayanadi. Bu
raqamli
izdan ijobiy foydalanish namunasi hisoblanadi (reklama qiluvchilar uchun ijobiy,
foydalanuvchi esa reklamalardan bezovta boʻlishi mumkin!).
Raqamli izdan salbiy maqsadda ham foydalanish mumkin. Doʻstlarimizdan biri biz
yoqtirmaydigan fotosuratni internetga joylasa, nima boʻladi? Oʻsha fotosurat internetda
butun umr davomida saqlanib turishi va uni biz
haqimizda batafsil bilishni istagan har qanday inson,
masalan, kelajakda ish beruvchilar ham koʻra olishi
mumkin. Mashhur insonlarning fotosurati koʻp hollarda
ularning ruxsatisiz internetga joylanadi. Bu qanchalik
toʻgʻri? Ularning fotosuratlaridan boshqalar reklama
uchun foydalanadi, lekin mashhurlarning ham shaxsiy
daxlsizlik huquqlari bor-ku!
Shuningdek, ma’lumotlar jinoyatchilar tomonidan
ham salbiy niyatda ishlatiladi. Ular ism, tugʻilgan sana
va manzil kabi ma’lumotlardan foydalanib yolgʻon
akkauntlarni ochishi va shaxslarga tegishli hisob
raqamlarga buzib kirish orqali pullarni oʻzlashtirishi
hech gap emas.
Ma’lumotlarni xavfsiz saqlash dolzarb ahamiyatga ega. Bu orqali ularning oʻgʻirlanish
ehtimoli kamayadi (lekin bu umuman oʻgʻirlanmaydi degani emas).
Agar boshqalarga oid ma’lumotlar boʻlsa, nimalarni saqlash mumkin va mumkin
emasligini bildiruvchi qonunlar bilan tanishib chiqish kerak. Ushbu qonunlar
