|
Ma'lumotlar bazalari va ularni boshqarish tizimlari
|
| Sana | 09.02.2024 | | Hajmi | 10,81 Mb. | | #153957 |
Bog'liq Ma\'lumotlar bazalari va ularni boshqarish tizimlari 215-20 guruh talabasi O’lmasov Nurbek Reja:
1. Ma'lumotlar bazalari va ularni boshqarish tizimlari.
2. Ma’lumotlar bazasining asosiy vazifalari
3. Ma'lumotlar bazasi asosiy tushunchalari, ma'lumotlar bazasi turlari va axborot tizimlarini qurishdagi roli.
1. Ma'lumotlar bazalari va ularni boshqarish tizimlari.
Insonning kundalik mеhnat faoliyati tashqi muhit to’g’risidagi axborotlarni qabul qilish va to’plash, turli masalalarni еchish uchun zarur bo’lgan ma'lumotlarni aniqlash, qayta ishlash kabi amallarni bajarish bilan bog’liq bo’ladi
Axborot tizimlarining asosiy maqsadi foydalanuvchilarni tеgishli sohaga taaluqli bo’lgan axborot bilan ta'minlashiga qaratilgan. EHMlarning yaratilishi natijasida avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini (AAT) hosil qilish imkoniyatlari paydo bo’ldi.
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari.
Ma'lumotlarni ishlash usuliga ko’ra AAT ikki qismga: axborot -ma'lumotnoma tizimi (AMT) va ma'lumotlarni ishlashning avtomatlashtirilgan tizimi (MIAT)ga bo’linadi.
2. Ma’lumotlar bazasining asosiy vazifalari
Baza bu-ishlov berilmagan elementlar bo'lib, ularning ichiga matn, son, tasvir, audio va videolar kirishi mumkin.
Axborot bu- ishlov berilgan ma'lumotdir. Aniqrog'i tashkiliy, aniq, sifatli va foydali ma'lumotlardir.
Ma’lumotlar bazasi - bu ma’lumotlar (informatsiyalar)ni
saqlash uchun mo‘ljallangan tashkiliy struktura. Ma’lumotlar bazasi elektron saqlash va qayta ishlash vositalariga bog‘liq bo'lishi shart emas.
MB va MBBTning asosiy tushunchalari.
Ma'lumotlar bazasi (JB) - bu hisoblash tizimining xotirasida saqlanadigan va ma’lum bir predmet sohasidagi ob'ektlarning holati va ularning o'zaro aloqalarini aks ettirish uchun tuzilgan ma'lumotlar to'plamidir.
Kompyuter ma'lumotlar bazalarida oddiy matnlardan (familiya, ism va manzil kabi) murakkab tuzilmalargacha, shu jumladan rasmlar, tovushlar xam saqlanishi mumkin. Ma'lumotlarni oldindan ma'lum bo'lgan formatda saqlash turli xil ishlov berish usullarini qo'llash orqali ma'lumotlarni kerakli formatda olish imkonini beradi. Ma'lumotlar bazasining ishlashi ma'mur(administrator) tomonidan ta'minlanadi.
Ma'lumotlar bazasi administratori - ma'lumotlar bazasiga talablarni ishlab chiqish, uni loyihalashtirish, joriy etish, samarali foydalanish va saqlash, shu jumladan ma'lumotlar bazasi foydalanuvchilarini boshqarish va ruxsatsiz kirishdan himoya qilish uchun mas'ul shaxs. MBBT-ning muhim vazifasi ma'lumotlar bazasining yaxlitligini ta'minlashdir.
Ma'lumotlar bazasining yaxlitligi ma'lumotlar bazasining xususiyati bo'lib, ma'lumotlar bazasida dasturlarning to'g'ri ishlashi uchun zarur va etarli bo'lgan to'liq va izchil ma'lumotlar mavjudligini anglatadi.
Ma'lumotlar bazasida saqlanadigan ma'lumotlarning mantiqiy tuzilishi ma'lumotlar taqdimot modeli deb nomlanadi. Ma'lumotlarni taqdim etishning asosiy modellariga:
Ierarxik model ma'lumotlarni daraxtsimon tashkil qilishni o'z zimmasiga oladi. Tuzilishning eng yuqori darajasida dastlabki tugunlari bo'lmagan daraxtning ildizi joylashgan. Qolgan tugunlar yuqoridagi tugun orqali bog'langan
Tarmoq modeli har qanday elementni boshqa biron bir element bilan bog'lash mumkin bo'lganda, ma'lumotlarni tarmoq tuzilishi shaklida tashkil qilishni o'z zimmasiga oladi.
Relyatsion model (munosabat so'zidan kelib chiqqan holda) ikki o'lchovli jadvallardan (munosabatlar) foydalanishni o'z ichiga oladi, ularning orasidagi munosabatlar bir yoki bir nechta mos keladigan maydonlarning qiymatlari orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari, jadvalning har bir satri o'ziga xosdir, bu jadvalning bir yoki bir nechta maydonlarini o'z ichiga olgan kalitlar yordamida ta'minlanadi.
Ma'lumotlar bazasini loyihalashtirishning asosiy vazifasi - tizim rivojlanib borishi bilan tuzilgan strukturani qayta tiklash zaruratini bartaraf etish. Uni hal qilish uchun o'zaro bog'langan ma'lumotlar modellari kompleksi yaratilmoqda.
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) bu ko'plab foydalanuvchilar tomonidan ma'lumotlar bazasini yaratish, saqlash va almashish uchun mo'ljallangan til va dasturiy vositalar to'plamidir.
Ma'lumotlar bazasi foydalanuvchisiga apparat darajasida tafsilotlarga berilmasdan, u bilan ishlash qobiliyatini ta'minlash - ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimining asosiy vazifasi. Ya'ni, ma'lumotlar bazasiga barcha foydalanuvchilar so'rovlari, ma'lumotlarni qo'shish va yo'q qilish, so’rovlar, ma'lumotlarni yangilash - bularning hammasi MBBT tomonidan ta'minlanadi.
MBBT funktsiyalariga quyidagilar kiradi:
Ma'lumotlar tuzilishini belgilaydigan va ma'lumotlar ta'rifi tilida yozilgan sxemani ma'lumotlar bilan keyingi ishlash uchun tizim tomonidan ishlatiladigan ba'zi ichki ko'rinishga tarjima qilish;
Ma'lumotlar bazasini yaratish (ma'lumotlar bazasiga ma'lumotlarni yuklash);belgilangan mezonlarga muvofiq saralash va tanlash, shuningdek ma'lumotlar bazasining ba'zi bir qismini ajratib olish uchun foydalanuvchi so'rovlarini amalga oshirish (ushbu mbbtda qabul qilingan maxsus tilda tuzilgan), bu ma'lumotni tahrirlash va qayta ishlash bilan birga bo'lishi mumkin;ma'lumotlar strukturasini o'zgartirmasdan ma'lumotlar bazasining ba'zi qismlarini yangilash;
Ma'lumotlarni himoya qilishni va ulardan foydalanishning ustuvor yo'nalishlarini ta'minlash.
Ilovalarni MBBT muhitida ham, MBBT tashqarisida ham yaratish mumkin - ma'lumotlar bazasiga kirish vositalaridan foydalanadigan dasturlash tizimi yordamida (masalan, Delphi, C ++ Builder, Qt …….).Ma'lumotlar bazasi bilan ishlash uchun ko'p hollarda faqat MBBT vositalari bilan ishlashingiz mumkin, masalan, so'rovlar va hisobotlarni yaratish. Ilovalar asosan malakasiz foydalanuvchilarga ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning qulayligini ta'minlash zarur bo'lgan hollarda yoki MBBT interfeysi foydalanuvchiga mos kelmaydigan hollarda ishlab chiqiladi.
Foydalanuvchilar ma'lumotlar bazasi bilan ishlashda foydalanadigan dasturlar ilovalar deb nomlanadi. Umuman olganda, turli xil dasturlar bitta ma'lumotlar bazasi bilan ishlashi mumkin.Bitta ma'lumotlar bazasi bilan ishlaydigan dasturlarni ko'rib chiqishda, ular parallel va bir-biridan mustaqil ishlashi mumkin deb taxmin qilinadi va aynan ma'lumotlar bazasi bilan ko'plab dasturlarning ishlashini ularning har biri bajaradigan tarzda ishlab chiqilgan ma'lumotlar bazasi to'g'ri ishlaydi, lekin boshqa dasturlar tomonidan kiritilgan ma'lumotlar bazasidagi barcha o'zgarishlarni hisobga oladi.
Ma'lumotlarni saqlashni tashkil etishning fizik vakolatxonasi asosida ma'lumotlarni saqlash uchun quyidagi arxitektura turlarini ajratish mumkin:
Mahalliy ma'lumotlar bazalari
Markazlashtirilgan ma'lumotlar bazalari
|
| |
