To’g’ri – burchak koordinat tizimli o’zgaruvchan tok potensiometri
O’zgaruvchan tok potensiometrining ish prinsipi ham xuddi o’zgarmas tok potensiometrlaridek Ux (yoki EYK. Ex) ni kompensasion (aniq) kuchlanish Uk bilan o’zaro kompensiyalanishiga asoslanib, kompensasiya momenti nol-indikator yordamida aniqlanadi.
O’zgaruvchan tok zanjirlarida ishlatiladigan potensiometrlar ikki turli bo’ladi:
qutb koordinatli; b)to’g’ri - burchak koordinat tizimli
16.4 – a) rasmda to’g‘ri - burchak koordinat tizimli o’zgaruvchan tok potensiometrining elektr sxemasi keltirilgan.
16.4 –rasm.
Noma’lum kuchlanish (Ux) ni kompensasion kuchlanish bilan to’la muvozanatlash uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak:
Ux va Uk kuchlanishlarning modullari o’zaro teng bo’lishi;
Ux va Uk kuchlanishlari fazalari bo’yicha bir-biriga teskari bo’lishi (ya’ni
180o);
Ux va Uk kuchlanishlarning chastotalari o’zaro teng bo’lishi;
Ux va Uk kuchlanishlarning shakli (vaqt bo’yicha o’zgarishi) bir xil bo’lishi kerak.
O’zgaruvchan tok potensiometrida ish toki (A zanjirida) oddiy ampermetrda o’rnatiladi, ikkinchi B zanjirda hosil bo’lgan I2 toki unga nisbatan 900 ga farq qiladi va bu tokni quyidagicha yozishimiz mumkin :
E
I2 2
Z2
ωM
R2
I1 ,
bu yerda R2 - B zanjirining aktiv qarshiligi (Z2≈R2)
B zanjirning reaktiv qarshiligi aktiv qarshiligiga nisbatan juda kichik (r2 >> ωL2), shu sababli I2 toki EYK E2 bilan bir fazada bo’lib, I1 tokiga nisbatan 900 ga burilgan. Uab va Ubg kuchlanishlar ham bir – biriga nisbatan 900 ga surilgandir.
Yuqoridagi ifodaga binoan I2 tokining qiymati chastotaga bog‘liq. Chastotaning o’zgarishi natijasida “rbg” qarshiligining darajalanishi buzilishi mumkin. I2=const bo’lishi uchun B zanjirga Rf qarshiliga ulangan.
Ux kuchlanishini o’lchash uchun D1 va D2 dastaklarini surib, vibrasion galvanometrga qarab kompensatsiya momenti aniqlanadi va Uk kuchlanishlarning tashkil etuvchilari Ukx va Uky lar D1 va D2 dastaklarining holatlari bo’yicha kuzatilib , yozib olinadi. Noma’lum kuchlanish Uk ning qiymati va fazasi
quyidagi ifodalardan hisoblab topiladi:
tgφ
Uку
Ux ,
Uкч
Ukx va Uky lar potensiometrning X va Y o’qi shkalasidan olinadi.
|
