Chiziqli yoyma usulida davr va faza farqini o’lchash. Bizni qiziqtiradigan kattalikning vaqt bo’yicha o’zgarish egri chizig’ini olish uchun, odatda gorizontal og’diruvchi plastinkalarga chiziqli o’zgaruvchan kuchlanish Uyoyma qo’yiladi, vertikal og’diruvchi plastinkalarga esa noma’lum kuchlanish beriladi. Bunda
ekranda to’g’ri burchakli koordinatalarda noma’lum kuchlanishning o’zgarish egri chizig’i hosil bo’ladi.(18.6 rasm)
18.5-rasm
Chiziqli o’zgarishni ta’minlash uchun yoyuvchi kuchlanish Uyoyma arrasimon shaklda bo’lishi kerak. Bunday kuchlanish yoyma generator deb ataladigan generatorda hosil qilinadi (18.6 - rasm)
b)
R1 U
t – rasm
Yoyma generatoridagi arrasimon o’zgaruvchan kuchlanishni ishlab beruvchi qurilmasini ishlashi kondensatorning zararyadlanishi va razrayadlanishiga asoslanadi (18.6 b rasm). U - manba kuchlanishi; k-kalit. Agar kalit 1-holatga ulansa, kondensator - C R1 - qarshili orqali zaryadlanib, zaryad kuchlanishi eksponensial qonun bo’yicha ko’payadi Uyoyma→U yoki Ucz=(1-e1/τ), bu yerda
τ zar R1C - kondensatorning zaryadlanish vaqti doimiyligi.
Agar elektron nurining to’g’ri yo’lini oxirida kalit 2-holatga ulansa, kondensator R2 orqali zaryadsizlanadi va kondensatorni zaryadsizlanish kuchlanishi (yoki elektron nurini teskari yo’nalishda surilishi) quyidagicha ifodalanadi.
Uo'r
Ue
teskari
τ zar
,τ raz
R2C va
tto' g 'ri
tteskari
Noma’lum kuchlanish egri chizig’i ekranda qo’zg’almay turishi uchun, noma’lum kuchlanish chastotasi arrasimon chastotasini maxsus sinxronlash qurilmasi yordamida sinxronlashtiriladi.
Agar vertikal og’diruvchi plastinkaga kuchlanish berilmasa, arrasimon kuchlanishning ta’siridan nurlanuvchi dog’ ekranda gorizontal chiziq bo’yicha tz vaqt oralig’ida chapdan o’nga suriladi va juda qisqa tr vaqt oralig’ida dog’ avvalgi holatiga (o’ngdan chapga) qaytadi. Agar vertikal plastinkalarga sinusoidal kuchlanish berilsa, ekranda bu kuchlanishning yoyilishi hosil bo’ladi.
Ikki kuchlanish orasidagi faza farqi quyidagi ifoda bo’yicha aniqlanadi. (18.9 – rasm)
φ t 3600 , bu yerda Δt va T lar 18.9 - rasmdagi grafikdan olinadi.
T
|
