“MA’LUMOTLAR TUZILMASI VA ALGORITMLAR”
1-tajriba ishi. Dasturlash tillarida ma’lumotlarning standart turlari
Ishdan maqsad: Ma’lumotlarning standart turlarini o‘rganish va ularni tadqiq qilish.
Qo‘yilgan masala: C++ tilida butun, haqiqiy, belgili, mantiqiy toifadagi ma’lumotlarni e’lon qilish, standart toifalarni yaratish va ularga doir misollarning dasturini ishlab chiqish.
Ish tartibi:
Tajriba ishi nazariy ma’lumotlarini o‘rganish;
Berilgan topshiriqning algoritmini ishlab chiqish;
C++ dasturlash muhitida dasturni yaratish;
Natijalarni tekshirish;
Hisobotni tayyorlash va topshirish.
Ma’lumotlar toifalari
Ko‘plab dasturlash tillarida ma’lumotlar bazaviy va keltirilgan toifalarga ajratiladi. Ma’lumotlarning toifalarini 1.1-rasmdagidek klassifikatsiyalash mumkin.
1.1-rasm. Toifalar klassifikatsiyasi
Ma’lumotlarning ixtiyoriy toifasi qiymatlar sohasi va ular ustida bajarilishi mumkin bo‘lgan amallar orqali tavsiflanadi. void kalit so‘zi hech qanday toifaga ega emaslikni anglatadi. Bunday toifadagi funksiyalar hech qanday qiymatni qaytarmaydi. Lekin asosiy dastur tanasi, ya’ni main() funksiyasi void toifasiga ega bo‘lolmaydi, u int toifasida bo‘lishi kerak.
Standart toifalar
1.2.1. Butun toifa – int
Mazkur toifa butun sonlar to‘plamining qandaydir qism to‘plami bo‘lib, uning o‘lchami mashina, ya’ni kompyuter konfiguratsiyasiga bog‘liq ravishda o‘zgarib turadi. Mazkur toifaga kiruvchi sonlar ikkiga bo‘linadi: ishorali (signed) va ishorasiz (unsigned). Sonlarmi xotirada tasvirlashda eng chapdagi bit ishora uchun belgilanadi. Toifalarni signed (ishorali), unsigned (ishorasiz) kalit so‘zlari bilan modifikatsiyalash mumkin. Bunda ishorali toifa uchun ajratilgan joyning eng chap biti ishora uchun, qolgan bitlar qiymatlarni saqlash uchun ishlatiladi, ya’ni 0 – plus, 1 - minus. Ishorasiz toifalarda esa barcha bitlar qiymatlarni saqlash uchun ishlatiladi. Ularning har biri uchun mos ravishda qiymat qabul qilish oralig‘i mavjud:
a) ishorasiz sonlar uchun (0...2n-1);
b) ishoralilar uchun (-2n-1… 2n-1-1).
Butun sonlar ustida turli matematik (+, -, /, *) va solishtirish amallarini bajarish mumkin, ya’ni ==, !=, <, <=, >, >= operatorlar bilan binar amallarni bajarish mumkin. Ammo bu operatsiyalarning natijalari int toifasiga kirmaydi, ular bool toifasiga kiradi.
Butun qiymat qabul qiluvchi o‘zgaruvchilarni e’lon qilish uchun int, short int, long int xizmatchi so‘zlaridan foydalanish mumkin. Butun qiymatli toifalarning barchasi 1.1-jadvalda keltirilgan:
1.1-jadval
Butun toifa shakllari
Toifa ko‘rinishi
|
Mazkur toifadagi o‘zgaruvchining qabul qiladigan qiymatlar oralig‘i
|
O‘zgaruvchining kompyuter xotirasidan egallaydigan joyi
|
short int
|
signed: -32768 ... 32767
unsigned: 0 ... 65535
|
2 bayt
|
int
|
signed: -2147483648 ... 2147483647
unsigned: 0 ... 4294967295
|
4 bayt
|
long int
|
signed: -2147483648 ... 2147483647
unsigned: 0 ... 4294967295
|
4 bayt
|
Bu sanab o‘tilgan toifalar o‘zlarining qiymatlar qabul qilish oralig‘i va xotiradan egallagan joyining katta yoki kichikligi bilan farqlanadi. Shuning uchun, o‘zgaruvchilarning qabul qiladigan qiymatlarini katta yoki kichikligiga qarab, yuqoridagi toifalardan mosini tanlash maqsadga muvofiqdir.
Toifalar uchun xotira hajmining ajratilishi kompyuter konfiguratsiyasiga va kompilyatorga bog‘liq bo‘ladi. Ixtiyoriy bir toifaning xotirada egallaydigan hajmini bilish mumkin. Buning uchun sizeof() funksiyasini ishlatish mumkin.
#include
using namespace std;
int main()
{
cout<
system("pause");
}
Bu yerda natija baytlarda chiqadi, ya’ni 4. Funksiyaga kirish parametri sifatida toifa nomi beriladi.
Butun toifaning quyidagicha ko‘rinishlari mavjud.
Short
short int
signed short
signed short int
unsigned short
unsigned short int
int
signed int
unsigned
unsigned int
long
long int
signed long
signed long int
unsigned long
unsigned long int
Berilgan m va n butun sonlari ustida quyidagi arifmetik amallar bajarish dasturini ko‘rib chiqaylik: mn, m-n, m*n.
#include
using namespace std;
int main()
{ int m,n;
cin>>m>>n;
int k1=m+n;
int k2=m-n;
int k3=m*n;
cout<
system("PAUSE");
}
|
