Harakatdagi tarkib temir yo‘l tormozi uning tezligini to‘g‘irlashda poezd
harakatlanishiga sun’iy qarshilik vujudga keltiruvchi yoki to‘xtagandagi bir
qancha kompleks uskunalarni tashkil qiladi.
Tormoz uskunalarining xususiyati uning uzun tarkibli poezdlarda ishlash
sharoiti bilan aniklanadi, qachonki boshqaruv pultidan (mashinachi kranidan)
uzoqlashganda, poezd dum qismida joylashgan vagon tormozlarini tekis
to‘xtatishni ta’minlash talab etiladi.
Tormoz uskunalarining texnik xarakteristikasi bir tomondan harakat
xavfsizligi talablariga javob berishi, ikkinchi tomondan tormoz kuchining
g‘ildirak bilan rels orasidagi jipslashish kuchidan oshmasdan amalga oshirilishi
lozim, chunki bu g‘ildirakni zararsizlanishga olib keladi. Temir yo‘l tormozlari
g‘ildirak sirpanish yuzasida friksiyali qo‘llanilib, g‘ildirak hizmat muddatini
qisqartirmasligi,
shuning
bilan
birga
emirilishga
chidamli
xamda
xarakteristikalari iqlim sharoitlariga bog‘liq bo‘lmasligi kerak.
Tormozlarning tormoz kuchini xosil qilish usuli va boshqaruv qismi
xususiyatlariga ko‘ra klassifikatsiyalanadi.Tormoz kuchini xosil kdlish usuliga
ko‘ra friksionli va dinamik tormozlar farqlanadi.
Friksionli tormozlar - bular shundaylarki, kaysilarda tormoz kuchi
ishqalanish bilan hosil qilinadi. Bu tormozning quyidagilari qo‘llaniladi :
kolodkali, diskli va barabanli friksion tormozlar g‘ildirak va rels jipslashishida
qo‘llaniladi, shuningdek harakati g‘ildirak va rels jipslashishiga bog‘liq
bo‘lmagan magnit - relsli tormozlar qo‘llaniladi.
Friksion avtomatik tormoz poezd harakati xavfsizligini ta’minlovchi
asosiy uskuna xisoblanadi va xisoblarda mavjud yo‘l qo‘iilgan harakat tezligida
kabul qilinadi.
Tormoz xavfsizligiga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat:
qo‘yib yuborish holatidan tormozlanishga sistemaning ishlab ketishi yoki
boshqaruv zajiri ajraganda tormozlash jarayonida yo boshka nosozliklarda
tormoz kuchining oshib ketishi mumkin buning natijasida esa tormoz harakatini
normal to‘g‘irlaщ yo‘qoladi.
