Dinamik tormozlar
elektrik (rekuperativ, reostatli va rekuperativ -
reostatli) va gidrodinamik bo‘ladi. Uning qo‘llanilishi cho‘zilgan qiyaliklarda
tezlikni to‘g‘irlashda, ayniksa samaralidir, chunki bunda friksion materiallar
emirilishi kamayib, belgilangan tezlikni aniq saqlash sharoiti yaratiladi.Lekin bu
tormozlar xavfsizlik tormozi hisoblanmaydi va poezddagi tormoz bosimi kuchi
hisoblarida inobatga olinmaydi.
Boshqaruv qismi xususiyatlariga ko‘ra tormozlar avtomatik va avtomatik
bo‘lmaganiga bo‘linadi. Bu ikkala tormoz turlari pnevmatik, elektropnevmatik,
elektr, avtomatik bo‘lmaganlari esa yana qo‘l yordamida ishlatiladigani buladi.
Avtomatik tormozlarni xarakterli belgisi bo‘lib, poezd ajrab ketganda
mashinachi harakatidan qatiy nazar ishlab ketishi hisoblanadi.
Pnevmatik tormozni harakatga keltirshp tormoz magistralidagi siqishgan
havoni chiqarib yuborish bilan ta’minlanadi. Magistral bosimning kamayishi
avtomatik elektr tormozining uskunalarini ishlab ketishiga sabab bo‘ladi. EPT
ning avtomatikligi shu bilan amalga oshiriladiki, uning erkin holatida chiziqli
boshqaruv simlari kuchlanish ostida bo‘ladi, tormozlash jarayoni simlarda tok
yo‘qolganda yoki kuchlanish kattaligi kamaygandagi holatiga to‘g‘ri keladi.
Avtomatik bo‘lmagan tormozlar harakat tarkibining bir birligi oralig‘ida
qo‘llaniladi (masalan: lokomotivdagi yordamchi tormoz). Bu tormoz bitta pult
orqali boshqariladi.
Avtomatikli pnevmatik tormozlar harakati xarakteristikasiga ko‘ra qattik,
bo‘lmagan, yarim qattiqlikdagi va qatiklariga bo‘linadi.
Q a t t i q b o‘ l m a g a n tormozlar tormozlanishga xar qanday zaryadkali
bosimda qo‘yib yuborishi, to‘la qo‘yib yuborish - magistraldagi bosimni uncha
katta bo‘lmagan bosimda (0,015-0,03MPa) ishlab ketishi bilan xarakterlanadi.
Magistral bosimni tormozni qo‘yib yuborish holatida bo‘lganida yumshoqlik
tempi (0,03 MPa gacha1 minutda) bilan sekin - asta kamaytirilganda
to‘xtatmaydi. Qattiq bulmagan turdagi tormozni ishlaganidan so‘ng tormoz
silindridagi bosim har qanday tempda magistralda oshadi.
Yarim q, a t t i q, tormoz xuddi qattiq, bo‘lmagan turidagi kabidir, lekin
magistraldagi har bosim oshishi bilan qo‘yib yuborishiga uni ma’lum bosqichi
to‘g‘ri keladi ( tormoz silindridagi bosimni kamayishi).
Q a t t i q, tormozlar shu bilan xarakterlanadiki, tormoz magistralidagi xar
bosimi qattaligining o‘zgarishi, tempning o‘zgarishidan qat’iy nazar, tormoz
silindridagi ma’lum kattalikdagi bosimiga tegishli bo‘ladi. Bunday tormozlar
boshlang‘ich zaryadkadayoq to‘xtatadi.
Qattiq bo‘lmagan va yarim qattiq, tormozlar drosselli teshikchalardan
tormoz magistrali orqali zaryadkalanadigan ishchi kameraga ega. Bunday
tormozlar ishchi kamerasi va magistraldagi bosimlar farqidan harakatlanadi,
shuning uchun har qanday zaryadli bosimdan ishlab ketishi mumkin.
Hamdo‘stlik
mamlakatlarida
qo‘llaniladigan
yuk
vagonlari
havotaq,simlagichlari qattiq, bo‘lmagan - tekis va yarim qattiq - tepalik
bosqichida hsoblanadi. Qattiq
turdagi havotaqsimlagichlar esa, namunaviy
havotaqsimlagichlar o‘rniga faqat murakkab, qiyaligi 0,040 va undai katta
bo‘lgan tepaliklarda qo‘llaniladi.
|
