4
I. Bob. Tez saralash
1.1.
Massivlar tushunchasi.
Ko’p hollarda, bir necha sonlarni yoki o’zgaruvchilarni bitta nom ostida tizib
chiqishga to’g’ri keladi. Buning uchun quyidagicha tartibda ish bajariladi. Bu sonlar
bitta to’plamga (massivga) tizib chiqiladi va unga biror nom beriladi. Bu to’plam
(massiv)ga kirgan har bir o’zgaruvchi massivning elementi deb yuritiladi.
Massivning elementlari massivda tizilgan o’rniga qarab nomerlab chiqiladi va bu
nomerlar massiv elementlarining indeksi deb yuritiladi. Massivga murojaat
qilinayotganda, massiv nomi ko’rsatiladi va uning yoniga []
qavslar ichiga bu
massivning jami elementlar soni ham yozib qo’yiladi. Massivga kirgan har bir
o’zgaruvchi ham massiv nomi bilan yuritiladi va nom yoniga uning bu massivdagi
tartib raqami ham yozib qo’yiladi. Massivlardan dastur tuzishda foydalanish uchun
ularni dastlab e'lon qilish va kerak bo'lsa massiv elementlarini initsalizatsiya qilish,
ya’ni tavsiflash kerak bo’ladi. Massiv e'lon
qilinganda, kompilyator elementlar
soniga teng miqdorda xotiradan joy ajratadi. Masalan, char tipidagi o’zgaruvchili, m
nomli massiv quyidagicha e'lon qilinadi: Massivlar dasturlashda eng ko'p
qo'laniladigan ma'lumot turlari hisoblanadi. Bundan tashqari ma’lumot tuzilmalari
turlicha o'zgaruvchilardan tashkil topgan bo'lishi mumkin. Bunday ma’lumot
tuzilmasi klass deb nomlanadi. Masalan bunday tuzilmada
odam ismi va yoshi
bo'lishi mumkin.
Massivlar xotirada ketma-ket joylashgan, bir tipdagi o'zgaruvchilar guruhidir.
Alohida bir o'zgaruvchini ko'rsatish uchun massiv nomi va kerakli o'zgaruvchi
indeksini yoziladi. C++ dasturlash tilida massivlardagi elementlar indeksi har doim
noldan boshlanadi. [] qavslar ichidagi indeks butun son yoki butun songa olib
keluvchi ifoda bo'lmog'i kerak. Oxirgi element indeksi n-1 bo'ladi (n
- massiv
elementlari soni). Bir vaqtning o’zida bir necha massivni e'lon qilish ham mumkin:
Massiv bu bir tipli nomerlangan ma’lumotlar jamlanmasidir. Massiv indeksli
o’zgaruvchi tushunchasiga mos keladi. Massiv ta’riflanganda tipi, nomi va indeksi
chegarasi ko’rsatiladi. Misol uchun long int a[5]; char w[200]; double f[4][5][7];
5
char [7][200]. Massiv indekslar har doim 0 dan boshlanadi. C++
tilida standarti
bo’yicha indekslar soni 31 tagacha bo’lishi mumkin, lekin amalda bir o’lchovli
massivlar qo’llaniladi. Bir o’lchovli massivlarga matematikada vector tushunchasi
mos keladi. Massivning int z[3] shaklidagi ta’rifi, int tipiga tegishli z[0], z[1], z[2]
elementlaridan iborat massivni aniqlaydi. Massivlar ta’riflanganda inistilizatsiya
qilinishi, ya’ni boshlang’ich qiymatlari ko’rsatilishi mumkin. Misol uchun:
float
C[]={1,-1,2,10,-12.5};Bu misolda massiv chegarasi avtomatik aniqlanadi. Agar
massiv inistilizatsiya qilinganda elementlar chegarasi ko’rsatilgan bo’lsa,
ro’yhatdagi elementlar soni bu chegaradan kam bo’lishi mumkin emas. C++ tilida
massivlar quyidagicha berilishi mumkin so’zlar massivlari, ko’rsatgichlar
massivlari, funksiya va massivlar, simvolli massivlar, satrli massivlar, ko’rsatgich
va massivlar.C++ tilida so’zlar massivlari ikki o’lchovda simvolli massivlar sifatida
ta’riflaadi. Misol uchun :Char name [4][5].Bu ta;rif yordamida har biri5 ta harfdan
iborat bo’lgan 4 ta so’zli massiv kiritiladi.So’zlar
massivlari quyidagicha
inistilizatsiya qilinishi mumkin:Chat Name [3][8]={“anvar”,”mirkomil”,”yusuf”}.
Bu ta’rifda har bir so’z uchun hotiradan 8 bayt joy ajratiladi va har bir so’z ohiriga
‘\0’ belgisi qo’yiladi so’zlar massivlari inistilizatsiya qilinganda so’zlar soni
ko’rsatilmasligi mumkin .
