Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
13
Баъзи
ҳолатларда
инсонларнинг
хусусиятларини
билдирувчи
сифатларда ҳам пресуппозицияни учратишимиз мумкин.
Масалан, Оймомо онамиз ич-ичидан суюнди. Боиси, сумалак қўювчида,
сумалакка кайвонилик қилувчида, ғоят покиза аёл бўлмоғи лозим бўлади.
(Тоғай Мурод. «Ойдинда юрган одамлар») Сифат ва унга оид даража «Оймомо
пала-партиш, бузуқ аёллардан эмас» деган пресуппозицияга ишора қилади.
Чўғ тафтидан юзлари қизариб кетган бу салобатли, катта одамнинг
қаршисида ийманиб, ориқ қўлларини қовуштириб, йигирма ёшлардаги
мўйловли йигит-Раҳимжонов ўтирибди. (Тоғай Мурод. «Кузнинг бир кунида»)
Ушбу мисолдаги айрим сифатлар пресуппозициясига эътиборимизни
қаратсак. Салобатли, катта лексемасидан «У кичкина пачоқ одам эмас»
пресуппозицияни тушуниш мумкин. Мўйловли сўзи эса предмет ҳамда унинг
белгисини акс эттириб, сўз бирикмасида нарса предметнинг мавжудлиги
ҳақидаги ахборотга яъни, йигитнинг мўйловли эканлиги прессупозициясига
ишора қиляпти.
Сифатларнинг ишора қилинаётган пресуппозицияси қабул қилувчиларга
тушунарли бўлиши учун контекст, нутқий вазият, ҳамда прагматик
билимларга эга эканликлари муҳим ўрин тутади.