Materiallari

52 
2- J a d v a l 
Elektr 
stansiya 
turlari 
Yokilgini 
uzatish va 
saklanishi 
berilishi 
Yokilgi 
tayyor-
lash 
Surish va 
chikarish 
Qozonlarni 
taminlash 
Sirkulyatsiya 
nasosi 
Tarmok 
nasoslari 
Boshka 
iste’-
mollar 
Jami 
IEM: 
Ko‘mirli
Changli 
ko‘mir 
Mazutli 
gaz
1,5 
1 
- 
2 
28 
- 
31,5 
21 
- 
13 
9.5 
- 
16,5 
20 
- 
26,5 
20 
- 
9 
12 
- 
100 
100 
- 
KES:
Ko‘mirli
Torfli 
Changli 
ko‘mir 
Mazutli 
gaz 
1,5 
3 
1.5 
0.5 
3 
1 
30 
- 
20 
42 
19.5 
17 
8,5 
17 
14 
38 
45 
23 
22 
41 
- 
- 
- 
- 
22 
14 
13 
3.5 
100 
100 
100 
100 
O’z ehtiyoj mexanizmlarni asosiy yuritmalari - to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishga tushiriladigan rotor 
cho‘lg‘ami qisqa tutashgan asinxron motorlar hisoblanadi. Yuruvchi mehanizmlar (sharli 
tegirmonlar), hamda quvvati katta bo‘lgan mexanizmlar uchun sinxron elektrdvigattellar 
qo‘llaniladi. Aylanish chastotasini oraliqda rostlash talab etmaydigan mexanizmlar uchun 
o‘zgarmas tok motorlari hamda to‘yinish droselli yoki zanjirida boshqariladigan asinxron motorlar 
qo‘llaniladi.
Elektr stansiyalarda ikki bosqichli-katta quvvatli elektr iste’molchilari uchun yuqori 3, 6 va 
10 kV, kichik quvvatli elektr iste’molchilari uchun neytrallari zaminlangan 380/220 V o‘z ihtiyoj 
kuchlanish qabul qilingan. 660 V kuchlanish elektr stansiya va podstansiyalarda qo‘llanilmaydi. 
U yoki bu tizimda qabul qilingan kuchlanish sanoatda ishlab chiqarilayotgan elektr motorlarni 
texnik-iqtisodiy ko‘rsatgichlariga bog‘liq bo‘ladi. Kam quvvatli asinxron motorlar, yuqori 
kuchlanishli motorlardan arzon bo‘lishi mumkin. Ammo tuzilishi, ish holati, q.t. tokini qiymati, 
o‘z-o‘zini ishga tushirish shartlari ko‘rsatgichlari bo‘yicha motor quvvatini oshishi, nominal 
kuchlanish qiymatini oshishga olib kelishi mumkin. 
Hozirda sanoatda kuchlanishi 380 V li quvvati 400 kVt elektr motorlari, kuchlanishi 3,6 kV 
li quvvati 160-200 kVt li elektr motorlari ishlab chiqarilmoqda. 10 kV kuchlanishili motorlarni 
630 kVt quvvatidan boshlab texnik-iqtisodiy ko‘rsatgichlari bo‘yicha taqqoslab ishlash mumkin. 
KES va IEM larda o‘z ihtiyoj tizimining yuqori kuchlanishi uchun odatda 6 kV qabul qilinadi; 
elektr stansiya kengaytirilganda, avvaldan qabul qilingan 3 kV kuchlanishi hamda generator 
kuchlanishli 10 kV o‘rta quvvatli elektr stansiyalarda, 3 kV kuchlanishdan foydalanishdan 
stansiyalarda 3 kV kuchlanishga nisbatan 10 kV kuchlanishdan foydalanish iqtisodiy asoslagan 
bo‘ladi. 
Agregat quvvati 800-1200 MVt bo‘lganda, yirik mexanizmi uchun o‘z ehtiyoj tizimlarida
10 kV li kuchlanishdan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
O’z ehtiyoj tizimidagi barcha kuchlanishlar uchun yig‘ma shinalar sistemasini bir seksiyali 
sxemasidan foydalaniladi, ammo bita elementni (qozon, suvagregat) elektr qabul qiluvchi ishchi 
ta’minoti 3÷10 kV hamda 380/220 V kuchlanishda bir manbali blok sxema bo‘yicha bo‘lib, zahira 
esa boshqa manbadan ta’minlanadi. 

53 
Kuchlanishi 3-10 kV bo‘lgan o‘z ehtiyoj transformatorlarni chegarali quvvati 1000 KVA, 
qisqa tutashuv kuchlanishi 8% ni tashkil etadi. Quvvat chegarasi asosan 0,4 kV li apparatlarida 
kommutatsiya qobiliyati bilan chegarilanadi. Transformatorlarni quvvati kichik bo‘lganda qisqa 
tutashuv kuchlanishi (4,5-5,5%) pasaytiriladi. Motor elektr zanjirlariga, hamda 0,4 kV li 
ta’minlovchi liniyalarga avtomatlar o‘rnatiladi. Avtomatlishtirilgan asosiy texnologik jarayonlar 
bilan bog‘liq bo‘lmagan ustaxonalar, labaratoriyalar v.x, yoritish tarmoqlari va motor tarmoqlariga 
ulanadi. 
Qisqa tutashuv toki qiymatini chegaralash maqsadida ayrim hollarda 0,4 kV li tarmoqlarda 
reaktorlar ishlatiladi. 

Download 5,65 Mb.