borishi kerak.
Jamiyatda oshkoralik va ochiqlikni ta’minlash masalasi jamoatchilik fikrini
o‘rganish usul-uslublarining qay darajada rivojlangani bilan ham bevosita bog‘liq.
Jamiyatimizni yanada demokratlashtirish va fuqarolik institutlarini shakllantirish
avvalo aholi siyosiy faolligining o‘sishi, uning siyosiy, ijtimoiy va davlat hayotida
nechog‘li faol ishtirok etishiga bog‘liq.
Jamoatchilik bilan aloqalar zamirida asosan bahs-munozaralar yotadi. Siyosiy
partiyalar o‘rtasidagi bahs-munozaralar jiddiy, professional va amaliy negizda olib
borilishi maqsadga muvofiqdir. Bu fikrlar zamirida odamlarning fikrlariga, ularni
o‘ylantirayotgan muammolarga jiddiy e’tibor qatarish g‘oyasi mujassamdir. Har
qanday muammo va masalaning yechimini topishda jamoatchilik bilan aloqalar
g‘oyat muhim o‘rin tutadi.
Jamoatchilik bilan aloqalarni rivojlantirishda OAVning o‘rin beqiyos. Fikrlar
xilma-xilligini hisobga olgan holda OAV yurtimizda amalga oshirilayotgan
ichki
va tashqi siyosatni, yurtimizda va xorijda sodir bo‘layotgan voqealarni yanada
faolroq yoritishi talab etilmoqda. Dunyodagi yetakchi mamlakatlar tajribasiga
tayangan holda, kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash milliy tizimining
takomillashtirilishi axborot sohasidagi faoliyatning sifati
va saviyasini oshirishga
qaratilgan chora-tadbirlar tizimida ko‘p jihatdan hal qiluvchi ahamiyatga.
Tahlilchilar fikriga ko‘ra, OAVning davlat hokimiyati va boshqaruv organlari
faoliyati ustidan jamoatchilik va parlament nazoratini ta’minlash, hokimiyat va
jamoatchilik o‘rtasida mustahkam aloqa o‘rnatish borasidagi rolini kuchaytirish
zarur.
Har oyda o‘zgarib turgan mazkur raqamlar bugungi kunda zarur axborotni kerak
emasidan ajratish, media orqali savodxonlikka ega bo‘lish zaruratini qo‘ydi. Xo‘sh,
mediasavodxonlik nima? Nega bugun uning ahamiyati tobora ortib bormoqda?
So‘nggi yillarda axborot oqimining
bir necha barobar tezlashishi, ijobiy
ma’lumotlar bilan bir qatorda salbiy xarakterdagi axborotning ko‘payishi
mediasavodxonlikka ega bo‘lish zaruratini qo‘ydi. An’anaviy tarzda
mediasavodxonlik shaxsning adabiy asarlarni tahlil eta olish va sifatli matnlarni
yaratishidan iborat bo‘lgan. Bugun mediasavodxonlik – axborotning nega va nima
uchun uzatilayotganligini bilish demakdir. Mediasavodxon inson o‘ziga bu
axborotni kim va nima maqsadda yaratgan? Ushbu xabar men uchun zarurmi?
Degan savolni bera olishi va to‘g‘ri xulosa chiqarishi, unga nisbatan
tanqidiy
yondoshishi lozim. Mazkur savollar nafaqat siz oilangiz davrasida televizor
ko‘rayotgan, mashinada radio eshitayotgan yoki internetdagi xabarlarni
ko‘rayotgan paytda berilishi, balki har qanday axborotni qabul qilayotgan va unga
baho berayotganda ham kerakdir. Bugungi axboriy muhitni tushunishda
mediasavodxonlik muhim ahamiyat kasb etadi. Xo‘sh, mediasavodxonlik nima
uchun kerak? Avvalo:
Huquqiy demokratik jamiyatimizning to‘laqonli, faol fuqarosi sifatida amalga
oshirilayotgan islohotlar mazmun-mohiyatini tushunish;
OAV orqali uzatilayotgan va qabul qilinayotgan kundalik axborotni saralash
ko‘nikmalarini shakllantirish;
Axborot orqali inson ongini boshqarishga yo‘l qo‘ymaslik
va har qanday vaziyatda
to‘g‘ri qaror qabul qilish;
Insonning vizual obrazlar ta’siri ostida ijobiy yoki salbiy tomonga o‘zgarishlarini
tahlil eta olish va vizual xabarlar ostida beriladigan ko‘rinmas ma’lumotlarni
“o‘qiy olish”;
OAV orqali beriladigan matnli kommunikatsiyalar mohiyatini tahlil etish;
Axborot qaerdan, kim tomonidan va nima maqsadlarda uzatilyapti, kimning
manfaatlarini o‘zida aks etayapti, degan savollarga javob topa olish uchun zarurdir.
Mediasavodxonlik tushunchasi borasida turli xil fikrlar mavjud bo‘lib, AQShning
Jamiyat xususidagi xalqaro entsiklopediyasida qayd etilishicha,
«Mediasavodxonlik» (media literacy) inson jamiyatdagi fuqaro
sifatidagi
mas’uliyatini his qilgan holda faol va savodli bo‘lishi, mediamatnlarni qabul qila
olishi, yaratishi, tahlil eta olishi va baholashi, zamonaviy mediani ijtimoiy-
madaniy va siyosiy mazmunini tushuna olishi demakdir.
Londonning Qirollik universiteti professori S.Fayrstounning fikriga ko‘ra esa,
mediasavodxonlik harakat bo‘lib, uning asosiy vazifasi insonlarni audiovizual va
bosma matnlarning
madaniy ahamiyatini tushunish, yaratish va baholashga
undashdan iborat.
Ingliz siyosatshunosi R.Kibey esa mediasavodxonlikni turli xil shakllarda
ma’lumotlarni uzatish, ularni tahlil etish va baholash deb tushunadi. M.Guetterz
esa multimediasavodxonligi o‘z ichiga multimedia hujjatlarini shakllantirishga
qaratilgan
tillarni bilish, axborotni qayta ishlashga qaratilgan qurilma va usullardan
foydalana olish, yangi multimedia texnologiyalarini bilish va ularni baholay olish,
mediamatnlarni tanqidiy qabul qilishni oladi, deydi.
