|
Mavzu: Fazalar qoidasi
|
| bet | 2/3 | | Sana | 06.01.2024 | | Hajmi | 0,75 Mb. | | #131360 |
Bog'liq fazalar qoidasi Demak, murakkab sistemalarda erkinlik darajasini topish uchun komponentlar sonidan fazalar sonini ayirib, qoldiqqa ikkini qo’shish kerak. Bosim kam ta’sir etadigan kondensatlangan ya’ni qattiq va suyuq fazalardan iborat sistemalar uchun fazalar qoldig’i: F =K – Ф + 1.
Muvozanat holatiga erishish yo’nalishida moddaning bir fazadan ikkinchisiga o’tish jarayoniga massa o’tkazish deyiladi.
Massa almashinish jarayonida eng kamida 3 ta modda ishtirok etadi: 1) birinchi fazani tashkil etuvchi modda; 2) ikkinchi fazani tashkil etuvchi modda; 3) bir fazadan ikkinchisiga o’tgan tarqaluvchi modda.
Massa almashinish jarayonida muvozanat holatlarini aniqlashda fazalar qoidasidan foydalaniladi:
bu yerda Ф – fazalar soni; C – erkinlik darajasi soni; K – sistemadagi komponentlar soni.
Fazalarning bir-biriga bu kabi aylanishida harorat va bosim orasidagi bog’lanish KLAUZIUS – KLAPEYRON tenglamasi bilan ifodalanadi.
Bu yerda: Q - bir fazaning ikkinchi fazaga aylanish issiqligi,
V2 - yuqoriroq haroratda barqaror bo’lgan fazaning hajmi,
V1 - pastroq haroratda barqaror bo’lgan fazaning hajmi,
T - bu ikki fazaning muvozanat harorati.
Suyuq holatdagi metallarning bir jinsli aralashmasi yoki bu aralashmaning qotishidan hosil bo’lgan mahsulot qotishma deyiladi. - Suyuq holatdagi metallarning bir jinsli aralashmasi yoki bu aralashmaning qotishidan hosil bo’lgan mahsulot qotishma deyiladi.
- Muayyan metallardan tayyorllangan barcha qotishmalar ichida eng past haroratda qotadigan qotishma evtektika deb ataladi.
- Endi ikki modda o’zaro qattiq eritma hosil qiladigan ya’ni suyuq holatda ham qattiq holatda ham bir-biriga cheksiz eriydigan hollarni ko’rib chiqamiz. Ikki modda o’zaro qattiq eritma hosil qilishi uchun bir moddaning oddiy zarrachalari (molekula, atom yoki ionlari) o’zining kristallik panjarasida ikkinchi modda zarrachalari bilan o’rin almasha olishi yoki ikkinchi modda kristallik panjarasidagi bo’sh o’rinlarga kirib olishi kerak, ular aralash kristallar hosil qiladi. Bunday sistemalarda bir modda zarrachalari ikkinchi modda zarrachalarining o’rnini almashtirganligi sababli, qattiq faza gomogen sistemani tashkil etadi.
Barcha qattiq eritmalar ikkiga bo’linadi:
- 1) joylashish (singish) bilan;
- 2) o’rin olish bilan.
- Singish bilan hosil bo’ladigan qattiq eritmalar vujudga kelganda, eruvchi metallning atomlari erituvchi metallning kristall panjarasida panjara tugunlararo bo’shliqqa joylashadi.
|
| |
