1-AMALIY MASHG’ULOT.
MAVZU: INTERNET VA ELEKTRON POCHTA XIZMATLARIDAN FOYDALANISH.
Maqsad: Internet va elektron pochta xizmatlaridan foydalanishni o’rganish.
Kerakli texnik vositalar: Shaxsiy kompyuter yoki telefon.
Amaliy mashg`ulot rejasi:
1. Internetning yaratilish tarixi.
2. Internetdagi xizmat turlari.
3.
Elektron pochta haqida
ma’lumot.
4.
Elektron pochta xizmatidan foydalanish asoslari.
Internet - bu jahon kompyuter tarmoqlari majmuidir. Internet kupgina imkoniyatlarga ega.
Internet imkoniyatlari bilan to`laroq tanishish maqsadida uning tarixiga sayoxat qilamiz.
1960 - yillari Karib mojarosidan so`ng, AQSHning ilmiy markazlaridan biri bo`lgan RAND
CORPORATION korxonasi, birinchi marta butun mamlakatni qamrab oladigan markazlashmagan
kompyuter tarmog`ini yaratishni taklif qildi. Bu loyixani amalga oshirishdan maqsad xarbiy muassasalar,
ilmiy va o`quv markazlari kompyuterlarini bir tarmoqqa birlashtirishni markazlashtirish edi. Maqsad
yadro quroli hujumida ham, tarmoqning bir necha qismi ishdan chiqqan xolda ham ishlash faoliyatini
saqlab qoladigan sistemani yaratish edi. Bunday sistemani tarmoqlar soni ko`p bo`lgandagina amalga
oshirsa bo`lar edi. Shunday qilib, Internet asos solindi.
1964 - yili 4 tarmoqdan iborat AQSHning eng nufuzli tekshirish institutlarida joylashgan
ARPANET tarmog`i yaratildi. Boshida olimlarnnig tadqiqot ishlarida foydalanilgan tarmoq, keyinchalik
ularning safsata sotishning kompyuterlashgan zanjiriga aylandi. Ammo shunday tarmoq yaratishning o`zi
katta muvaffiqiyat edi. 70 - yillarda tarmoq ancha o`sdi. Endi tarmoqning tuzilishi unga xoxlagan
kompyuterni ulash imkoniyatini beradi. Keyinchalik 1974 - yilda tarmoqlarni birlashtiruvchi TCP / IP
protokoli tuzildi va tarmoqning rivojlanishiga turtki bo`ldi. Chunki tarmoqqa ixtiyoriy kompyuterni ulash
imkoniyati paydo bo`ldi. 1983 - yilda ARPANET INTERNET deb atala boshlandi va u juda kuchli, bir -
biri bilan bog`langan kompyuterlar va tarmoqlar to`plamidan iborat sistemaga aylandi. 1980 - yillar
INTERNET ning keskin usish davri bo`ldi. Kompyuterlarning markazlashmagan boshqarish tarmog`i
bilan bog`lanish sxemasi butun dunyoga tarqaldi va chet el tarmoqlari tashkilotchilari AQSH tarmog`iga
ulanishga rozi bo`lishdi. INTERNET ning butun dunyoni qamrab olishi quyidagi tarmoqlarning
qo`shilishi xisobiga bo`ldi:
• EUNet - Evropadagi UNIX mashinalari tarmog`i (1982 yil)
• EARN - O`quv va ilmiy - tekshirish muassasalarining tarmog`i (1983 yil)
• JUNET - Yaponiyadagi UNIX mashinalarining tarmog`i (1984 yil)
• JANET - Buyuk Britaniyaning birlashgan akademik tarmog`i (1984 yil)
1980 yillar davomida AQSH ning eng tanilgan korxonalari NSFNET Prinston, Pittsburg,
Kaliforniyaning Santa - Barbara unversiteti va Kornell universitetida beshta superkompyuter markazlarini
tashkil etishdi. Bu besh markazni AQSHda "Internet Backbone" (Internet asosi) deb atashadi. NSFNET
56 kbayt/s oshishiga sababchi bo`ldi. 1987 - yili Internetga ulangan kompyuterlar soni 10000 ta bo`lsa,
1989 - yili 100000 taga etdi.
90 - yillar Internetda xizmat tarmoqlari tashkil qilingan davr bo`ldi. 1990 yili Bill Xilan, Elan
Emtij va Piter Deych Archie programmasini ishlab chiqishdi. 1991 - yili NSFNET tarmog`i
takomillashtirildi va uzatish tezligi 44.736 mbayt/s ga etdi. Shu yili Bryuster Kaale WAIS programmasini
tuzdi, Minnesota unversitetida Pol Lindner va Mark Mak - Kayl tomonidan Gopher programmasi tuzildi.
Bu voqealardan keyin 1992 yili Nevada shtati universitetida yaratilgan Veronica sistemasi ishga
tushirildi. Shu sababli 1992 yili tarmoqdagi kompyuterlar soni milliondan oshib ketdi.
Internetning 1990 - yillardagi rivojlanishiga asosiy World Wide Webning (Butun Dunyo
Tarmoqg`i) tuzlishi bo`ldi. 1990 - yil noyabrda Evropa atomni tekshirish markazi (CERN) xodimi Tim
Berns - Li WWW tarmog`ining birinchi nusxasini yaratdi, lekin u 1992 - yilgacha ishga tushirilmadi.
1993 - fevralida NCSA (Nationol Center for Supercomputer Applications, Super kompyuterli Xisoblash
Markazi) Mosaic programmasining alfa - versiyani tuzdi. 1993 - yil sentyabrida birinchi ishlovchi Mosaic
versiyasi ishlab chiqildi va axborot okimi WWW bo`yicha 1% ni tashkil qildi. 1993 -yil oktiyabrida 200
ta WWW - servir ishga tushirildi. Keyingi yillar Internet va WWW ning rivojlanishi yanada tezroq
suratda bo`ldi. WWW serveri va tarmoqdagi kompyuterlarning aksariyati AQSHda joylashgan.
Internetning keskin rivojlanishi va WWW bo`ylab sayoxatlarning ommaviylashishi shunga olib
keldiki, ularni bir xil deb tushuna boshlashdi. Kelinglar, avvalo shuni xal qilib olaylik Internet va Butun
Dunyo Tarmog`i bir xil emas. Internet butun dunyo kompyuterlar tarmoqlarining to`plamini belgilaydi.
Internet turli xil kompyuter xizmatlarni ko`rsatadi. Bu - elektron pochta, Usenet telekonferensiyalari, FTP
ma`lumotlar fayllarini uzatish sistemasi, Telnet uzoqdan terminalga kirish sistemasi, Gopher sestemasi va
Butun Dunyo Tarmog`i - WWW.Demak WWW Internetning faqatgina bir qismidir. Lekin U Juda tez
rivojlanmoqda.
Web ning asosiy rivojlanish pog`onalaridan biri 1993 - yilda chiqarilgan Mosaic for Windows
brauzer programmasiga to`g`ri keladi. 2 - avlod programmasi Netscape brauzeri bozorda Mosaic for
Windows dan keyin darxol paydo bo`ldi. Mosaic for Windows World Wide Web dunyosi eshigini
foydalanuvchilarga biroz ochib bergan bo`lsa, Netscape o`zining funksional imkoniyatlari bilan bu
eshikni millionlab foydalnuvchilarga keng ochib yubordi.
WWW - Internetning eng ommabop xizmat turidir. Unga ulanish uchun kopyuter bilan modem
etarlidir. Shuning uchun Butun dunyo tarmog`i butun olamni axborotlar ombori - kutubxonaga aylanib
qoldi va u dunyoga yoyildi.
WWWda ma`lumotlar sahifalarda joylanadi. WWW sahifalari soni oxirgi 3 yilda yuz milliondan
oshib ketdi. Bu sahifalar Egasi kim? Ular yirik korporasiyalar yoki kichik korxonalar, universitet va
maktablar, tashkilotlar, jurnal va ro`znomalar yoki oddiy shaxslardir. Bu sahifalarda turli - tuman
ma`lumotlar joylanadi. Hozirgi kunda WWW axborot olishning va tarqatishning eng qulay usulidir.
Demak Internet bu kompyuter tarmoqlari majmui bo`lib, uning qo`yidagi imkoniyatlari mavjud:
Axborotni o`qish va tarqatish.
• Ma`lumotni nomiga qarab tezda topish.
• Ma`lumot nusxasini ko`chirib olish.
• Xat almashish.
• Telekonferensiyalarda ishtirok etish.
• Muzokaralar olib borish.
• Muloqat qilish
Bugungi kundagi internetning asosida yotuvchi texnologiya uzoq 1960 yillarda Massachusets
texnologiya institutida tug’ila boshlangan. Jo’natilgan dastlabki xabar – “LOG” so’zi bo’lgan. Nima
uchun? Foydalanuvchi “LOGIN” so’zini yozmoqchi bo’lgan, ammo “G” harfi tarmoq uchun o’ta og’irlik
qilgan va tarmoq o’chib qolgan.
Dunyodagi birinchi internetsayt 1990 yilda yaratilgan. Aniqrog’i, brauzer nima va uni qanday
o’rnatish kerakligi hammda shunga o’xshash boshqa foydali ma’lumotlarni o’zichiga oluvchi oddiy bir
sahifa bo’lgan xolos. Uning manzili quyidagicha
bo’lgan:
|
