Termodinamikaning I-qonuni. Ichki energiya, issiqlik va ish

Termodinamikaning I-qonuni. Ichki energiya, issiqlik va ish

Termodinamikaning I-qonuni. Ichki energiya, issiqlik va ish

Harakat materiyaning ajralmas ҳossasi hisoblanadi. Harakat o’lchovi energiyadir. Kimyoviy termodinamikada ichki energiya tushunchasi katta ahamiyat kasb etadi. Moddalaraning sistemalarning ko’p xossalari ularning ichki energiyasiga bog’liq. Sistemaning ichki energiyasi, uni tashkil etgan hamma tarkibiy bo’laklarning bir-biriga ta’sir potensial energiyasi bilan ularning ҳarakatini kinetik energiyalari yig’indisiga teng. Ya’ni, sistemaning ichki energiyasi sistemani tashkil etgan molekulalarning ilgarilanma va aylanma harakat energiyalaridan, molekuladagi atom va atom gruppalarining tebranma ҳarakat energiyasidan, atomlardagi elektronlarning aylanma harakat energiyasidan, molekulalar aro ta’sir energiyasidan, yadrodagi mavjud energiyalardan tashqil topgan bo’ladi. Sistemaning umumiy energiya miqdoridan butun sistemaning kinetik energiyasi va uni ҳolatining potenstial energiyasini ayirsak qolgan energiya saqlanmasi ichki energiyaga teng bo’ladi. Ichki energiya miqdorini o’lchash ko’pchilik hollarda murakkab, lekin kimyoviy jarayonlarga kimyoviy termodinamikani qo’llash uchun sistemaning bir holatdan ikkinchi holatga o’tishidagi ichki energiyani o’zgarishini bilish kifoya.

Kimyoviy jarayonlarda kimyoviy ya’ni ichki energiya boshqa xil energiyalarga aylanadi. Chunonchi – issiqlik yutilishi yoki chiqishi mumkin. Nurlanish yoki nur yutilishi sodir bo’lishi yoki elektr energiyasi vujudga kelishi, ish bajarilishi mumkin va xokazo.

Biror jarayon mobaynida ichki energiyaning o’zgarishi, sistemaning boshlang’ich va oxirgi holatiga bog’liq bo’lib, sistemaning borgan yo’liga ya’ni jarayon borish sharoitiga bog’liq emas. Bunday funkstiyalar to’liq funkstiyalar deb ataladi. To’liq funkstiyalar xossalari ҳolat funkstiyalari xossalariga mos keladi. Buni quyidagi ifodalardan,

Biror jarayon mobaynida ichki energiyaning o’zgarishi, sistemaning boshlang’ich va oxirgi holatiga bog’liq bo’lib, sistemaning borgan yo’liga ya’ni jarayon borish sharoitiga bog’liq emas. Bunday funkstiyalar to’liq funkstiyalar deb ataladi. To’liq funkstiyalar xossalari ҳolat funkstiyalari xossalariga mos keladi. Buni quyidagi ifodalardan,