Mavzu: Kombinatorikaning asosiy qoidalari. Guruhlash va uning xossalari. Reja

MAVZU: Kombinatorikaning asosiy qoidalari. Guruhlash va uning xossalari.

REJA

• Kombinatorikaning 1-qoidasi.
• Kombinatorikaning 2-qoidasi.
• Berilgan to‘plam to‘plam ostilari.
• Kombinatsiya xossalari.

Kombinatorika – diskret matematikaning bo‘limlaridan biri bo‘lib, ehtimollar nazariyasi, matematik mantiq, sonlar nazariyasi, hisoblash texnikasi va kibernetikada ko‘p qo‘llanilgani uchun muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.

• Kombinatorika – diskret matematikaning bo‘limlaridan biri bo‘lib, ehtimollar nazariyasi, matematik mantiq, sonlar nazariyasi, hisoblash texnikasi va kibernetikada ko‘p qo‘llanilgani uchun muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.
• Insoniyat juda ko‘p marotaba ayrim predmetlarni barcha joylashtirish usullari sonini sanab chiqish yoki biror bir harakatni amalga oshirishdagi barcha mavjud usullar sonini aniqlash kabi masalalarga duch keladi.

Masalan: 50 kishini kassadagi navbatga necha xil usulda joylashtirish mumkin? Futbol bo‘yicha jahon chempionatida necha xil usulda oltin, kumush, bronza medallarni taqsimlash mumkin. Bunday tipdagi masalalar kombinator masalalar deyiladi.

• Masalan: 50 kishini kassadagi navbatga necha xil usulda joylashtirish mumkin? Futbol bo‘yicha jahon chempionatida necha xil usulda oltin, kumush, bronza medallarni taqsimlash mumkin. Bunday tipdagi masalalar kombinator masalalar deyiladi.
• Kombinator hisoblashlarda ko‘p qo‘llaniladigan juda muhim qoidani o‘rnataylik.
• Kombinatorik masalalar bilan shug‘ullanadigan matematik fan kombinatorika deyiladi.
• Kombinatorikani mustaqil fan sifatida birinchi bo‘lib olmon matematigi G.Leybnits o‘rgangan va 1666 yilda «Kombinatorika san’ati haqida» asarini chop etgan.

• 1-masala. Samarqanddan Toshkentga samolyot, avtobus, poyezdda yetib borish mumkin; Toshkentdan Chirchiqqa esa avtobus yoki elektrichkada borish mumkin.
• Samarqand - Toshkent – Chirchiq yo‘nalishi bo‘yicha necha xil usulda sayoxat uyushtirish mumkin.

Kombinatorikaning 1-qoidasi: Agar qandaydir A tanlashni m usul bilan, bu usullarning har biriga biror bir boshqa B tanlashni n usulda amalga oshirish mumkin bo‘lsa, u holda A va B tanlashni (ko‘rsatilgan tartibda) usulda amalga oshirish mumkin.

• Kombinatorikaning 1-qoidasi: Agar qandaydir A tanlashni m usul bilan, bu usullarning har biriga biror bir boshqa B tanlashni n usulda amalga oshirish mumkin bo‘lsa, u holda A va B tanlashni (ko‘rsatilgan tartibda) usulda amalga oshirish mumkin.

Kombinatorikaning 2-qoidasi:

• Kombinatorikaning 2-qoidasi:
• Aytaylik birin-ketin k ta harakatni amalga oshirish talab qilngan bo‘lsin. Agar birinchi harakatni – n1 usulda, ikkinchi harakatni - n2 usulda, va hokazo k – harakatni - nk usulda amalga oshirish mumkin bo‘lsa, u holda barcha k ta harakatni
• n1*n2*…*nk
• usulda amalga oshirish mumkin bo‘ladi.

masala. p1, p2 ,...., pn – turli sodda sonlar,

• masala. p1, p2 ,...., pn – turli sodda sonlar,
• qandaydir natural sonlar bo‘lgan quyida berilgan son
• Nechta turli bo‘luvchilarga ega? 35*54 sonchi?
• Yechilishi: ta umumiy bo‘luvchiga ega; 35*54 son esa 6*5=30 ta bo‘luvchiga ega.

Berilgan to‘plamning k-elementli to‘plam ostilari soni.

• Agar A to‘plam berilgan bo‘lsa, u holda biz yangi to‘plam uning barcha to‘plam ostilar to‘plami M(A) ni ko‘rib chiqishimiz mumkin. Mk (A) – deb A to‘plamning barcha k – elementli to‘plam ostilar to‘plamini belgilaymiz. Shunday qilib agar B⊂M(A) va n(B)=k bo‘lsa, B⊂Mk(A) bo‘ladi.