Ma’lumotlarni uzatish bayonnomalari
Modemlarda ma’lumotlarni uzatish va ularni o’zgartirish qabul qilingan bayonnomalarga mos ravishda bajariladi.
Ma’lumotlarni uzatish bayonnomasi — bu ma’lumotlar shaklini va ularning aloqa kanalida uzatish jarayonlarini reglamentlovchi (tartiblovchi) qoidalar to’plamidir. Bayonnomada, xususan, quyidagilar ko’rsatilishi mumkin: ma’lumotlar qanday tasvirlanadi, ma’lumotlarni uzatishni tezlashtirish va himoya qilish maqsadida qanday modulyaciya turi tanlanadi, kanal bilan ulanish, kanalda amaldagi shovqinlarni bartaraf еtish va ma’lumotlarni uzatishning ishonchliligini ta’minlash qanday bajariladi.
Standart odatda o’z ichiga bayonnomalar to’plamini oladi, kam hollarda bitta bayonnomani oladi.
Modemlar uchun ma’lumotlarni uzatish bayonnomalari soxasidagi rasniy qonunchi telegraf va telefoniya bo’yicha Xalqaro maslaxat kengashidir — TTXMK (ko’pincha adabiyotda uning francuzcha abbreviaturasi — CCITT uchraydi). Bu kengash yaqinda telekommunikaciya Xalqaro instituti deb qayta nomlangan (GSH — International Telecommunikation Union).
Amalda ma’lumotlarni uzatishning barcha modemli standartlari bu tashkilot tomonidan belgilakgan; ulardan еng rining tavsiflari quyidagi jadvalda keltirilgan.
Telefonli aloqa kanalari bo’yicha ma’lumotlarniuzatish bayonvomalari
|
Paydo bo'lgan yili
|
1964
|
1982
|
1986
|
1987
|
1990
|
1994
|
1995
|
1997
|
|
|
TTXMK (ITU) bayonnomasi kodi
|
V.21
|
V.22
|
V.22 bis
|
V.32
|
V.32 bis
|
V.34
|
V.34 bis
|
x2 va K56 Flex texnal- ogiyalari
|
|
|
Maksiumal uzatish tezligi, bit/s bel/s
|
300
47
|
1200
141
|
2400
282
|
9600
1129
|
14400
1694
|
28800
338
|
33600
3952
|
56000
6437
|
|
|
Modulyaciya turi
|
FSK
|
PSK
|
QAM
|
QAM
|
QAM
|
QAM
|
QAM
|
QAM
|
|
V.22 dan boshlab, uzatish bayonnomalarida ma’lumotlarni kodlashning murakkab usullari ishlatiladi, ularda har bir vaqt oralig’ida ma’lumotlar еlementi, modulyaciya qilinayotgan signal parametrining ikkita еmas, balki katta sondagi qiymatlari bilan tasvirlangan. Bu ma’lumotlarni uzatish tezligini keskin oshirishga imkon berdi, lekin xabarlarning halaqitlardan himoyalanganligini yomonlashtirdi.
Garchi demodulyaciyada bajariladigan signalni filtirlashda halaqitlardan himoyalanganlik ortsada, lekin bu aloqa kanalidagi halaqit va shovqinlardan kelib chikuvchi ma’lumotlarni uzatish xatoliklarini samarali to’g’rilash uchun etarli bo’lmadi. SHuning uchun o’tgan asr 80-yillarining o’rtalarida, ko’plab zamonaviy modemlarda ishlatilayotgan yanada ta’sirchanroq MNP turidagi xatoliklardan himoya qilish bayonnomalari taklif еtildi. Bu bayonnomalar xatoliklarni payqaydigan va to’g’rilaydigan korrektlovchi kodlarni ishlatishga asoslangan, shuning uchun modemlar birmuncha murakkablashdi.
Shu bayonnomalar bilan, ma’lumotlarni uzatish tezligini sezilarli oshirishga imkon beruvchi ma’lumotlarni siqish funkciyasini tatbiq qilish bilan bog’langan modemlarni mukammallashtirish ko’zda tutilgan. Ma’lumotlarni siqish principi ma’lumotlar oqimini taxlil qilish, uzatilayotgan blokdagi tez-tez uchrab turadigan belgilarni kam uchraydigan belgilarni kodlash uchun ishlatiladigan kodlarga nisbatan kichik uzunlikdagi ikkilik kodlari bilan almashtirish hamda takrorlanayotgan belgilar ketma-ketligini aniqlash va ularning o’rniga qisqa blok-tavsifchilarni uzatishga asoslangan.
NMP1—NMP10 tipidagi bayonnomalar keyingi yillarda LAMP (Link Ac-cess Procedure for Modem) V.42, V.42 bis bayonnomalari tomonidan siqib chiqarilmoqda, ular xatoliklarni tug’rilashni va ma’lumotlarni siqishni yanada samaraliroq bajarishni ta’minlaydi.
Ma’lumotlarni uzatish standartlari jadvalida keltirilganlaridan еng samaralisi V.34 ( V.34 bis) standartidir, u o’zidan oldingilaridan farqli o’laroq, aloqa kanalini testlashni bajaradi, bu uning uchun modemlarning optimal ishlash rejimini aniqlash imkonini beradi (tashuvchi chastota, o’tkazish polosasi, uzatish tezligi, uzatilayotgan signal darajasi). SHu standartga mos ravishda boshlang’ich ulanish minimal 300 bit/s tezlikda amalga oshiriladi — bunday aloqa hattoki еng past sifatli liniyalarda ham mumkindir. Keyinchalik, aloqa kanalining ikkala uchida modemlarni identifikaciya qilish amalga oshiriladi, xatoliklarni to’g’rilash va ma’lumotlarni siqish bayonnomalarini ta’minlash imkoniyati, ishlatilayotgan modulyaciya tipi aniqlanadi va ma’lumotlarni uzatishning samarali tezligi tanlanadi.
Fayllarni uzatish uchun o’zlarining bayonnomalari o’rnatilgan, ular bunga qo’shimcha ravishda ma’lumotlarni bloklarga ajratish, xatoliklarni avtomatik payqash va to’g’rilaydigan kodlarni ishlatish, noto’g’ri qabul qilingan bloklarni qaytadan jo’natish, uzatishni uzilishdan keyin tiklash va b. jarayonlarni reglamentlaydi. Bu guruhning еng keng tarqalgan bayonnomalari, jumladan Xmodem, Ymodem, Kemeit, Zmodem bayonnomalarini misol qilib keltirish mumkin. Zmodem hozir еng keng tarqalgan fayllarni uzatish bayonnomasidir va to’liq asos bilan ishlatish uchun tavsiya еtilishi mumkin.
|
