|
KОMPLЕKS BIRIKMАLАRNING BАRQАRОRLIGI
|
| bet | 4/6 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 424,28 Kb. | | #243148 |
Bog'liq 1-MA’RUZAKОMPLЕKS BIRIKMАLАRNING BАRQАRОRLIGI
VА KIMYOVIY BОG’LАNISH TАBIАTI
Kоmplеks birikmаlаrning bаrqаrоrligi аnchаginа оmillаrgа bоg’liq bo’lаdi. Bundаy birikmаlаrdа tаshqi vа ichki dоirаlаrining bаrqаrоrligi hаr хil bo’lаdi. Tаshqi dоirаdаgi kоmplеks iоn elеktrоstаtik kuchlаr оrqаli bоg’lаnib, suvli eritmаlаrdа оsоn аjrаlаdi. Bundаy pаrchаlаnish birlаmchi dissоsiаsiyalаnish dеyilаdi vа u kuchli elеktrоlitlаr kаbi to’lа rаvishdа o’tаdi. Ichki sfеrаdа bo’lgаn ligаndlаr mаrkаziy аtоm bilаn аnchа kuchli bоg’lаngаn bo’lib, kаm dаrаjаdа аjrаlаdi. Kоmplеks birikmаning ichki sfеrаsidаgi pаrchаlаnish ikkilаmchi dissоsiаsiyalаnish dеb yuritilаdi.
Kompleks birikmalar eritmalarda ichki va tashqi soha ionlariga to‘la dissotsiyalanadi. Bu jihatdan ular kuchli elektrolitlarga o‘xshash:
K3[Fe (CN) 6] 3 K++[Fe (CN) 6]3-.
O‘z navbatida kompleks ion kuchsiz elektrolitlarga o‘xshab juda oz miqdorda dissotsiyalanadi:
[Fe (CN) 6]3- Fe3+ + 6 CN-.
Bu jarayon qaytar bo‘lib muvozanat qaror topadi. Eritmadagi kompleks hosil qiluvchi va ligandlar konsentratsiyalari ko‘paytmasining, dissotsiyalanmay qolgan kompleks ion konsentratsiyasiga nisbati beqarorlik konstantasi (K beq) deyiladi.
Beqarorlik konstantasining qiymati qanchalik kichik bo‘lsa, kompleks birikma shunchalik barqaror, ya’ni mustahkam bo‘ladi. Ba’zi kompleks birikmalarning beqarorlik konstantalari 14- jadvalda berilgan.
Masalan, kumushning kompleks birikmalari ichida eng barqarori
[Ag (CN)2]-, eng beqarori [Ag (NO2) 2]-.
Bir kompleks birikmadan ikkinchi kompleks birikmani hosil qilish mumkin, faqat hosil bo‘ladigan kompleks birikma dastlabki kompleks birikmadan barqaror bo‘lsa:
[Ag (NH3) 2]Cl + 2 KCN K[Ag (CN) 2] + KCl + 2 NH3.
Muvozanatning qay tarafga siljishini aniqlash uchun ionlarning eritmadagi muvozanat konsentratsiyalarini aniqlash lozim.
Misol. Kadmiy tuzlari eritmasiga ishqor qo‘shilsa, kadmiy gidroksid Cd (OH)2, vodorod-sulfid qo‘shilsa, kadmiy sulfid CdS cho‘kmaga tushadi. Tarkibida 0,1 mol/l KCN bo‘lgan 0,05 M K2[Cd (CN)4] eritmasiga ishqor qo‘shilganda cho‘kma hosil bo‘lmasdan, vodorod sulfid qo‘shilganda kadmiy sulfidning cho‘kmaga tushishi sababini izohlang. Kompleks ionning [Cd (CN) 4]2- beqarorlik konstantasi qiymati 7,8 · 10-18.
|
| |
