Mavzu: Metallarning fizik va kimyoviy xossalari. Metallarning aktivlik qatori. Xrom,Temir va Misning fizik-kimyoviy xossalari

Xrom(Cr)

• Xrom(Cr)
• Xrom (yun. chroma — rang , boʻyoq, birikmalari yorqin rangli boʻlgani uchun, lot. Chromium), Cr — Mendeleyev davriy sistemasining VI guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 24, atom massasi 51,996. Xrom (kimyoviy element)ning 4 ta barqaror izotopi mavjud: 50Cr (4,31%), 52Cr (83,76%), 53Cr (9,55%) va 54Cr (2,38%). Xrom (kimyoviy element)ning sunʼiy radioaktiv izotoplaridan eng muhimi 51Cr (T1/2=27,8 kun).
• Xrom (kimyoviy element)ni dastlab fransuz kimyogari Xrom (kimyoviy element)Voklen 1797 y. tabiiy qoʻrgʻoshin (II)xromat — krokoit (PbCrO4) minerali tarkibidan topgan. Sof Xrom (kimyoviy element)ni Bunzen xrom (I)xlorid eritmasini elektrolizlab olgan.

 Xossalari

•  Xossalari
• Xrom – oq yaltiroq metall, qattiq, mo’rt. U qaytaruvchi, 2 tadan 6 tagacha elektron beradi. Shuning uchun kimyoviy reaksiyalarda sharoitiga qarab +2, +3 va +6 oksidlanish darajasiga ega bo’ladi.
• Xrom kislorod bilan xona temperaturasida oksidlanmaydi. Ftor bilan oson reaksiyaga kirishadi. Temperatura ta’sirida oltingugurt, kremniy va brom bilan ta’sirlashadi. Maydalangan holda suvni parchalaydi.
• 2Cr + 6H2O =2Cr(OH)3 + 3H2O
• Suyultirilgan HCl da erib va H2SO4 da erib, xrom +3 tuzlariga aylanadi:
• 2HCl + Cr = CrCl2 + H2
• 4HCl + 4CrCl2 + O2 = 4CrCl2 + 2H2O
• HNO3, zar suvida ( 1:3 HNO3 va HCl ) oddiy temperaturada zar suvini passivlashtiradi. Lekin HCl da uzoq vaqt qaynatilsa vodorod ajraladi. Keyin bu reaksiya sovuqda ham davom etadi. Passivlangan xrom o’zini nodir metallga o’xshab tutadi,

Xromning olinishi. Sof metallni alyuminlotermiya usuli bilan olish mumkin.

• Xromning olinishi. Sof metallni alyuminlotermiya usuli bilan olish mumkin.
• 2Al + Cr2O3 = Al2O3 + 2Cr + 456 kJ
• 2Cr2O3 + 3Si = 2SiO2 + 4Cr
• Fe(CrO2)2 + 4C = 4CO + Fe + 2Cr
• Laboratoriyada xrom olish uchun temir xromitdan dastlab xrom (III)- oksid olinadi. Buning uchun xromli temirtosh kislorod va soda bilan suyuqlantiriladi. Keyin natriy xromatdan uglerod yordamida xrom (III)-oksidi olinadi.
• 4Сr2FeO4 + 7O2 + 8Na2CO3 = 8Na2CrO4 + 2Fe2O3 + 8CO2
•  
• 3C + 2Na2CrO4 =3CO + 2Na2O +Cr2O3