Mavzu: Neft sathini o’lchash uskunalarini o’rganib chiqish.
Rеjа:
1. Sаth hаqidа tushunchа.
2. Sаth o’lchаgichlаrning klаssifikаtsiyasi.
4. Gidrоstаtik sаth o’lchаgichlаr.
Gidrostatik sath o'lchagichlar (24- rasm) ham neft va gaz sanoatida suyuqliklar sathini o'lchashda keng
qo'llaniladi. Ularning ishlashi quyidagi usulga asoslangan. Agar suyuqlikli idishga vertikal holatda o'rnatilgan trubka
tushirilib,
unga siqilgan havo berilsa, havoning pezometrik trubkadagi bosimi idishdagi
puflanadigan suyuqlik
balandligining og'irligiga teng bo'ladi. Bu esa o'z navbatida idishdagi suyuqlik sathini belgilaydi.
Pezometrik sath o'lchagichlar asosan aralashmalar va agressiv suyuqliklar sarfini o'lchash uchun qo'llaniladi.
Gidrostatik sath o'lchagichlar ikki turga bo'linadi:
1. Pezometrik sath o'lchagichlar.
2. Difmanometrik (suyuqlikning balandligini bevosita o'zgartirish yo'li bilan sathni o'lchash).
24- rasm.Gidrostatik sath o'lchagichlar.
a) pezometrik: 1 - rotametr; 2 - o'lchov asbobi; 3 - pezometrik trubka; 4 - idish;
b) difmanometrik: 1,2 - suyuqlikli
idishlar; 3 - difmanometr.
Difmanometrik sath o'lchagichlarda sath o'zgarishini idishdagi suyuqlik ostidagi
va ustidagi bosimlar farqi
bilan aniqlanadi. O'lchash asboblarining shkalalari sath o'lchov birliklarida yoki foizlarda darajalanadi.
ELEKTRIK SATH O'LCHAGICHLAR
Elektrik sath o'lchagichlar orasida eng ko'p ishlatiladigan sig'imli va omik (qarshilikli) asboblardir.
Ularda
suyuqlik sathining o'zgarishi biror elektr signaliga o'zgartiriladi.
Sig'imli sath o'lchagichlarda sezgir element sifatida kondensatorli o'zgartgichlar qo'llanilib, moddaning sathi
o'zgarishi bilan ularning sig'imi o'zgaradi. Sig'imli sath o'lchagichlarda nazorat qilinayotgan muhitning dielektriklik
xususiyatlaridan foydalaniladi. Ular odatda silindrik o'zgartgich va ikkilamchi asboblardan iboratdir (25- rasm).
Sathi o'lchanishi kerak bo’lgan suyuqlik quyilgan idish 1ga izolyatsion material bilan qoplangan elektrod
2
tushiriladi. Elektrod idish devorlari bilan birgalikda silindrik kondensatorni tashkil qilib, uning sig'imi suyuqlik sathi
tebranishi bilan o'zgaradi. Sig'imning
kattaligi elektron blok 3 orqali o'lchanadi va o'lchash asbobi
4 ga uzatiladi.
Sath o'zining ma'lum qiymatiga erishganda o'lchash asbobi signalizatsiya sxemasida releli
elementdan yoki sathni
o'lchash sxemalarida ko'rsatuvchi asbobni tashkil qiladi.
Elektrik sig'im, odatda, rezonans va ko'prik sxemalarida o'lchanadi. Rezonans usulida o'lchanayotgan sig'im
induktivlik konturiga parallel ulanadi va rezonans konturini hosil qiladi. Rezonans konturi o'zgartgichning
sig'imidagi ta'minlovchi chastota rezonansiga rostlanadi. O'zgartgichning sig'imi o'zgarishi
natijasida uning
chastotasi o'zgaradi va rezonans buziladi. Bu usuldan ko'pchilik sig'imli sath signalizatorlarida foydalaniladi.
Ko'prik usulida esa nazorat qilinayotgan sig'im ko'prikning bir yelkasiga ulanadi. Sath o'zgarishi bilan sig'im
o'zgaradi va ko'prikda balans vujudga keladi. Nobalanslik signali kuchaytirgich orqali
sath birligida darajalangan
ko'rsatuvchi elektr asbobiga uzatiladi. Ko'prik usuli ko'pchilik sig'imli sath o'lchagichlarda ishlatiladi. Rezervuardagi
sathni o'lchash chegaralari 0 - 5 m; elektron blokdan sathni distansion ko'rsatgichgacha bo'lgan
eng katta masofa
1000 m bo'lib, ko'rsatish xatoligi 2 % ga teng.
25- rasm.Sig'imli sath o'lchagich sxemasi.
