|
Mavzu: Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig‘imini aniqlash
|
| Sana | 28.02.2024 | | Hajmi | 0.83 Mb. | | #163987 |
Bog'liq 1 labaratoriya ishi Bobojonov javohir, Akmalxonova Diloromxon 5dars, Test, тажрибани режалаштириш, O, Farmatsiya !02a, 105, ON va YaN baholash shakllari2022 2023 30 09 22 shakli 3 2 (2), Lochin mustaqil ish, Alisher Navoiy (2), ASOSIY, Toshkent shaxri tumanlari, SAMAD, 103B, muhammad19b MAVZU: Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig‘imini aniqlash.
TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
Kerakli asboblar:
Tekshiriladigan qattiq jism, termometr, tarozi (toshlari bilan), kalorimetr, elektroplitka, suv qaynatiladigan idish.
Ishning maqsadi: Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig‘imini tajriba yo‘li bilan aniqlash.
Jismga beriladigan yoki undan olinadigan issiqlik miqdori dQ jism temperaturasining o‘zgarishi dT va massasiga proporsional
(1)
bu yerda C – proporsionallik koeffitsiyenti bo‘lib, jismning solishtirma issiqlik sig‘imi deyiladi.
(1) formuladan
(2)
Birlik massali jismni temperaturasini bir gradusga ko‘tarish uchun ketgan issiqlik miqdori, shu jismning solishtirma issiqlik sig‘imi deb ataladi. Uning o‘lchov birligi (SI sistemasida). - Birlik massali jismni temperaturasini bir gradusga ko‘tarish uchun ketgan issiqlik miqdori, shu jismning solishtirma issiqlik sig‘imi deb ataladi. Uning o‘lchov birligi (SI sistemasida).
- Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig‘imi aralashtirish usuli yordamida aniqlanadi. Faraz qilamiz, solishtirma issiqlik sig‘imi C bo‘lgan m massali qattiq jism T gradusgacha qizdirilib, suvli kalorimetrga botirilsin. Kalorimetrdagi suvning massasi m1, solishtirma issiqlik sig‘imi C1, temperaturasi t0 bo‘lib, kalorimetrning masasi m2, solishtirma issiqlik sig‘imi C2 va temperaturasi t0 bo‘lsin. Bu paytda qattiq jismning temperaturasi pasayib, kalorimetr va undagi suvning temperaturasi ko‘tariladi. Ma’lum vaqtdan so‘ng bu temperaturalar tenglashadi. Faraz qilamiz, oxirgi temperatura t1 bo‘lsin. Qattiq jism o‘zidan chiqargan issiqlik miqdori
(3)
Kalorimetrdagi suv qabul qilgan issiqlik miqdori
(4)
Kalorimetrning o‘zi qabul qilgan issiqlik miqdori
(5)
bo‘ladi.
Aralashtirish metodiga asosan qattiq jism chiqargan va kalorimetr bilan suv qabul qilingan issiqlik miqdorlari bir-biriga teng bo‘lgani uchun, issiqlikning balans tenglamasini quyidagicha yozish mumkin: Aralashtirish metodiga asosan qattiq jism chiqargan va kalorimetr bilan suv qabul qilingan issiqlik miqdorlari bir-biriga teng bo‘lgani uchun, issiqlikning balans tenglamasini quyidagicha yozish mumkin:
(7)
(3), (4) va (5) formulalarni hisobga olib, (6) ni quyidagicha yozish mumkin:
bu yerdan bu yerdan
Bu formuladan foydalanib qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig‘imlari hisoblab topiladi.
(7)
1. Qattiq jismning solishtirma issiqligini aniqlash uchun avvalo uning massasi m tarozida o‘lchab olinadi. 2. Jismni ipga bog‘lab 3-5 minut qaynab turgan suvga solib qo‘yamiz. Ayni vaqtda barometrga qarab, uning ko‘rsatgan bosimiga asosan suvning haqiqiy qaynash temperaturasi T aniqlanadi. 3. Kalorimetrning massasi m2 va suvning massasi m1 tarozida o‘lchab aniqlanadi. 4. Kalorimetrning 2/3 qismigacha sovuq suv solinadi. 5. Kalorimetr ichidagi suvning temperaturasi t0 o‘lchanadi. Tekshiriladigan jism qizigandan keyin tezlik bilan kalorimetr ichiga solinadi. 6. Suvni aralashtirib turib, temperaturasining ko‘tarilishi kuzatiladi va eng yuqori temperaturasi t1 yozib olinadi. Natijalar asosida (7) formuladan foydalanib qattiq jismning solishtirma issiqlik sig‘imi hisoblab topiladi. 7. Olingan natijalar asosida C uchun o‘rtacha qiymat, absolyut va nisbiy xatolar topiladi. Natijalar quyidagi jadvalga yozib qo‘yiladi
Tajribalar
|
m, gramm
|
m1, gramm
|
m2, gramm
|
t0,
0C
|
T,
0C
|
t1,
0C
|
C,
| | |
β,
%
|
1.
2.
3.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
C1 – suvning solishtirma issiqlik sig‘imi,
;
C2 – kalorimetrning solishtirma issiqlik sig‘imi bo‘lib, uning qiymati,
Nazorat savollar: - Issiqlik sig‘imi, solishtirma issiqlik sig‘imi va molyar issiqlik sig‘imlari nima?
- Issiqlik balansi tenglamasi qanday tuziladi?
- Issiqlik sig‘imini o‘lchash metodlari va kalorimetrning tuzilishini tushuntiring.
- Qattiq jismlarda issiqlik harakati nimadan iborat?
|
| |
