|
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot
|
| bet | 1/3 | | Sana | 22.04.2023 | | Hajmi | 21.3 Kb. | | #53239 |
Bog'liq R.Baxtiyor fizika mustaqil ish Allotropiya, Xusniya 3, 77-88, Orol dengizining ekologik ahvoli, Ganiometr, 9-MARUZA.IOT TEXNOLOGIYASI., talaba-varaqasi-380231103776
Muhammad al-Xorazmiy
nomidagi Toshkent axborot
texnologiyalari Universiteti
Nukus filiali kampyuter
Injinering yo’nalishi I-bosqich
talabasi Rajabov Baxtiyorning
fizika fanidan yozgan mustaqil
ishi.
Mustaqil ish mavzusi: Issiqlik,
(xaotik tartibsizlik ) xarakat.
Tempratura.
reja:
1) Issiqlik atamasi haqida.
2) Issiqlik harakati.
3) Tempratura.
1)Issiqlik- materiya harakati shakli; jismlar o’rtasidagi issiqlik almashinish jarayonining energetik ifodasi. Materiyani tashkil qiluvchi mikrozarralar (molekula, atom, elektron va boshqalar) ning betartib harakatlari miqdori issiqlikni ifodalaydi. Issiqlik va issiqlik miqdori atamalari bir xil manoni bildiradi.
Issiqlik haqidagi malumotlar juda qadimdan ma’lum. Qadim zamonlarda issiqlikni jismlarning har-xil holatiga bog’liq bo’lgan qandaydir asos, negiz deb qaralgan.16-asr gacha jislarning qizish darajasi sezgi organlari yordamida aniqlaganlar. 16-asrda Galileo Galiley birinchi marta termometr yasab jismlarni qizish darajasini (tempraturani) aniqlagan. 17-asrdan boshlab issiqlik holatini materiya tarkibidagi zarralar harakatiga bog’lab tushuntra boshlangan. 18-asr birinchi yarmida D.Bernulli, M.F.Volter bu talimotni yanaham rivojlan-tirdi. 18-asrda metallurgiya va bug’ kuchiga asoslangan texnika juda taraqiiy qildi. Bu esa isiqlik hodisalarini yana ham aniqroq tekshirishni talab etdi. Ayniqsa tempratura (termometriya)ni issiqlik miqdorini o’lchash (kallorimetria) usullari taraqqiy qildi.18-asr o’rtalarida M.V.Lomonosov berk idishda moddalarning kuyishini tajribada tekshirib, molekulyar issiqlik nazariyasini kashf etdi. Nemis tabiatshunosi Yu.R.Mayer siklik va mexanik ishning ekvivalentligini asoslagani-dan keyin (1850-1860)J.Jdul va fransuz olimi Girni tomonidan malekulyarkinetik nazariya qayta tiklandi va R.Klauzius hamda J.Maksvell tomonidan rivojlantirdi. Bu nazariyaga asosan issiqlik jismlar tarkibida-gi atom va malekulalarning betartib hara-katiga bog’liq. Jismlar tempraturasi ko’taril-sa, tarkibidagi malekula yoki atomlarning betartib harakati tezlashadi. Agar ular xil turli ikki sistema birbiriga yaqinlashtirilsa
(issiqlik kantaktiga keltirilsa), ularning ichgi energiyasi o’zgaradi; ikki sistemada mikras-ko’p (ko’zga ko’rinadigan) ishlar bajaril-masdan tashqi muhit malekulalari, atom-lari malekulyar kuchlari bilan sistemaning malekulalari va atomlariga tasir qilib ish bajaradi. Masala: jism bilan qizdirilgan gaz issiqlik kantaktiga keltirilganda gazdan jism-ga energiyasining o’tishi gaz malekulalari-ning jism malekulalari bilan bevosita to’q-nashishi (mikroskopik ish bajarish) orqali sodir bo’ladi.
2)
|
| |
