Mavzu: shahar yo‘llarida bir sathda kesishgan chorrahalar mintaqasining xavflilik darajasini aniqlash. Ishdan maqsad
MAVZU: SHAHAR YO‘LLARIDA BIR SATHDA KESISHGAN CHORRAHALAR MINTAQASINING XAVFLILIK DARAJASINI ANIQLASH.
Ishdan maqsad: shahar yo‘llarida bir sathda kesishgan chorrahalar mintaqasining xavflilik darajasini hisoblashni o’rganish.
Tayanch so’zlari: halokatlilik ko‘rsatkichi, ziddiyatli nutuqlar, ajralish, qo‘shilish va kesib o‘tish nuqtalari.
Shaharda va shahardan tashqaridagi bir sathdagi chorrahalarda harakat xavfsizligini va harakatni tashkil qilish samaradorligini oshirish uchun quyidagi ishlar bajarilishi lozim:
1. Kerakli bo‘lgan yo‘l belgilarini, yo‘l belgi chiziqlarini, yo‘l to‘siqlarini va yo‘naltiruvchi qurilmalarni o‘rnatish.
2. Svetofor ob’ektini va avtomatik boshqaruv tizimini joriy qilish.
3. Chorrahadagi ko‘rinishni yaxshilash, (daraxtlarni qirqish, turli to‘siqlarni olib tashlash, elektr tarmoqlari tayanchlarining joyini o‘zgartirish va h.k.). 4.Sekinlashish va tezlashish polosalarini qurish.
5. Aylanma harakatni tashkil etish.
6. Chorraha planirovkasini o‘zgartirish.
7. I-III darajali yo‘llarga barcha tutash yo‘llarda 100200 m masofada qattiq qoplama ko‘zda tutilishi kerak. IV darajali yo‘llarga tutashuvchi yo‘llarda 50100 m masofada qatnov qismi qoplama bilan qoplangan bo‘lishi shart.
Ko‘pchilik bajarilgan tadqiqotlar ko‘rsatadiki, [III, IV] YTHning asosiy qismi harakat qatnashchilari traektoriyalarining kesishish joyida “ziddiyatli nuqta” vujudga kelar ekan. Ziddiyatli nuqtalarni
|
oldindan aniqlash natijasida YTHning oldini olish imkoniyati paydo bo‘ladi va bu imkoniyat yo‘l harakatini tashkil etish sxemasini tuzish davrida amalga oshiriladi.
Ziddiyatli nuqtalar bir sathdagi chorrahalarda transport va piyodalar har xil harakat yo‘nalishlarining kesishi-shidan hosil bo‘ladi.
Misol sifatida ikki polosali yo‘l-larning kesishishidan hosil bo‘lgan chorrahadagi transport vositalarining harakatini ko‘radigan bo‘lsak (1.1-rasm), unda transport vositalarining harakat oqimidan ajralish harakat oqimiga qo‘shilish va harakat oqimini kesib o‘tish nuqtalarini ko‘rsatib o‘tish mumkin.
|
1.1-rasm. Ikki polosalik yo‘llarning kesishuvidagi ziddiyatlik nuqtalar Δ- ajralish; □- qo‘shilish; ●-kesishish.
|
Ziddiyatli nuqtalarda harakat yo‘nalishidagi transport vositalarining o‘zaro yoki piyodalar bilan to‘qnashuv xavfigina emas, balki ularning ushlanib qolish ehtimoli ham mavjud. Chorrahadagi xavflilik vaziyati harakat miqdori va polosalar soni ortib borishi bilan murakkablashib boradi. Keltirilgan misoldagi chorrahada jami 32 ta ziddiyatli nuqta mavjud bo‘lib, ular 8 ta ajralish, 8 ta qo‘shilish va 16 ta kesishish nuqtalaridan iborat.
Chorrahaning harakatlanish murakkablik darajasi quyidagicha baholanadi: agarda M40 bo‘lsa, chorraha oddiy, M=4080 o‘rta murakkab, M=80150 murakkab va M150 juda murakkab.
Chorrahada harakatlanish murakkablik darajasini baholashda quyidagi formuladan foydalanish mumkin.
; (1.1)
bu yerda: - ajralish ziddiyatli nuqtalar soni; - qo‘shilish ziddiyatli nuqtalar soni; - kesishish ziddiyatli nuqtalar soni.
Keltirilgan (1.1) formuladan mavjud, ya’ni foydalanilayotgan avtomobil yo‘llaridagi chorrahalarda harakatlanishning murakkablik darajasini baholashda qo‘llaniladi. Loyihalanayotgan yo‘llardagi chorrahalarning yoki tutashmalarning xavflilik darajasini quyidagicha aniqlash tavsiya etiladi [4].
Chorrahalar va yo‘l birikmalarining xavfsizligi u yerdagi xavfli nuqtalar soniga, transport oqimlari kesishish burchagiga, kesishayotgan yo‘ldagi harakat miqdoriga, qo‘shilayotgan va ajralayotgan transport miqdoriga bog‘liq ravishda o‘zgaradi.
Chorrahadagi yil davomida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan hodisalar soni quyidagicha aniqlanadi.
; (1.2)
bu yerda: - xavfli nuqtalar soni; - tekshirilayotgan nuqtaning xavflilik
darajasi.
; (1.3)
bu yerda: - ziddiyatli nuqtaning nisbiy halokatliligi (1.1; 1.2; 1.3 - jadval) tekshirilayotgan ziddiyatli nuqtadagi kesishayotgan transport oqimining harakat miqdori avt/sutka. - harakat miqdorining oylar bo‘yicha yillik notekislik koeffitsientini 1.4 - jadvaldan olish mumkin. Yangi loyihalanayotgan yo‘llar uchun -ning qiymati 1/12 ga teng deb qabul qilinishi mumkin.
Chorrahadagi yoki tutashmadagi halokatlilik ko‘rsatkichi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
; (1.4)
bu yerda: va - asosiy va ikkinchi darajali yo‘llardagi harakat miqdori, avt/sut; 25 koeffitsienti formulaga bir oyda 25 ish kunini hisobga olish uchun kiritilgan.
Chorrahadagi halokatlilik ko‘rsatkichi bo‘yicha uning xavflilik darajasini aniqlash uchun quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanish tavsiyalangan [4]:
|
. . . . . . . . . . . . .
chorrahaning xavflilik darajasi
|
3 kam
xavfsiz
|
3,18,0
kam xavfli
|
8,11,2
Xavfli
|
12 ko‘p
juda xavfli
|
Chorrahadagi aniqlangan ning qiymatiga ko‘ra harakat xavfsizligini aniqlash bo‘yicha quyidagi ishlarni amalga oshirish darkor:
yangi loyihalanayotgan chorrahadagi yoki tutashmadagi ning qiymati 8,0 dan katta bo‘lgan hollarda chorrahadagi elementlar va harakatni tashkil qilish sxemasini qayta loyihalash zarur;
1.1-jadval
|
Harakatla-nish sharoiti
|
Avtomobillar-ning harakat yo‘nalishi
|
Chorrahaning tavsifi
|
qiymatlari
| |
Jihozlanma-gan chorraha
|
Jihozlan-gan chorraha
| |
1
|
2
|
3
|
4
|
5
| |
Transport oqimining qo‘shilishi
|
O ‘ngga burilish
|
Burilish radiusi:
R15m
R=15m
R=15m, o‘tish egriligi
R=15m,tezlanish polosasi va o‘tish egriligi mavjud
|
0,0250
0,0040
0,0008
0,0003
|
0,0200
0,0020
0,0008
0,0003
| |
Chapga burilish
|
R=10m
10 R25m
10 R25m tezlashish polosasi mavjud
|
0,0320*
0,0025*
0,0005
|
0,0022
0,0017*
0,0005
| |
Transport oqimining kesishishi
|
|
Kesishuv burchagi:
00300
300500
500750
750900
9001200
12001500
15001800
|
0,0080
0,0050
0,0036
0,0056
0,0120
0,0210
0,0350
|
0,0040
0,0025
0,0018
0,0028
0,0060
0,.105
0,0175
| |
Transport oqimining
ajralishi
|
O‘ngga burilish
|
Burilish radiusi
R15m
R=15m
R15m, o‘tish egriligi
R15m, tezlanish polosasi va o‘tish egriligi mavjud
|
0,0200
0,0060
0,0005
0,0001
|
0,0200
0,0060
0,0005
0,0001
|
| |
Chapga burilish
|
R10m
10R25m
10R25m, tezlashish polosasi mavjud
|
0,0300
0,0040
0,0010
|
0,0300
0,0025
0,0010
|
|
Izoh: * bilan belgilangan - qiymatlarini quyidagi koeffitsientiga ko‘paytirish lozim:
|
Yo‘lning kesishish burchagi, grad. . . .
|
30 gacha
|
40
|
5075
|
90
|
120
|
150 180
| |
K qiymati
|
1,8
|
1,2
|
1,0
|
1,2
|
1,9
|
2,1 3,4
|
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1-jadvalning davomi
|
Ikkita buriluvchi transport oqimi
|
|
Ikkita oqimga ajralish
Ikkita chapga burilishdagi kesishish
Ikkita buriluvchi oqimning qo‘shilishi
|
0,0015
0,0020
0,0025
|
0,0005
0,0005
0,0012
|
1.2-jadval
|
Harakatlanish sharoiti
|
Harakat yo‘nalishi
|
Chorrahaning tavsifi
|
qiymati
| |
Transport oqimning qo‘shilishi
|
O‘ngga burilish
Burilishdan keyingi qo‘shilish
|
Tezlashish polosasi yo‘q
R = 10 – 15 m
R = 15 25 m
Tezlashish polosasi mavjud
Burilish joyida qo‘shimcha tezlashish polosasi yo‘q
Burilish joyida qo‘shimcha tezlashish polosasi mavjud
Uzluksiz harakat ta’minlangan
O‘tish-tezlashish polosasining uzunligi:
L = 250 m
|
0,0090
0,0010
0,00027
0,0042
0,00025
0,00051
0,00039
| |
Transport oqimining aralashishi («prepletenie»)
|
|
Yo‘lning tutash joyidan burilish joyigacha bo‘lgan masofa:
L = 180 m
L = 250 m
L = 400 m
L = 500 m
|
0,0023
0,0012
0,0025
0,0003
| |
Transport oqimining ajralishi
|
Burilish joyida
|
Sekinlashish polosasi yo‘q sekinlashish polosasi mavjud
|
0,0069
0,0008
| |
Yo‘lning tutashish joyida
|
Sekinlashish-tezlashish polosasi yo‘q
Sekinlashish-tezlashish polosasi mavjud
|
0,0044
0,00013
|
1.3-jadval
|
Harakat sxemasi-ning tavsifi
|
Harakat sxemasining
tavsifi
|
Aylananing ichki cheti bo‘yicha
radiusi, m
| |
20
|
30
|
50
|
80
| |
qiymati
|
|
Oqimning qo‘shilishi:
ko‘p polosali aylanada s’ezd radiusi 15 m dan katta;
bir polosali aylanada s’ezd radiusi 15 m dan kam ;
bir polosalik aylanada s’ezd radiusi 15 m dan katta
|
0,0030
0,0030
0,0025
|
0,0018
0,0015
0,0010
|
0,0010
0,0007
0,0005
|
0,0005
0,0004
0,0003
|
|
Oqimning ajralishi:
ko‘p polosali aylanada s’ezd radiusi 15 m dan katta;
bir polosali aylanada s’ezd radiusi 15 m dan kam ;
bir polosali aylanada s’ezd radiusi 15 m dan katta
|
0,0020
0,0012
0,0012
|
0,0012
0,0007
0,0007
|
0,0007
0,0004
0,0004
|
0,0035
0,0002
0,0002
|
|
Ko‘p polosali aylanada oqimning aralashishi
|
-
|
0,0016
|
0,0010
|
0,0007
|
Harakat miqdorining oylar bo‘yicha yillik notekislik koeffitsienti qiymatlarini 1.4-jadvaldan olinadi.
1.4-jadval
|
Oylar
|
Yillik o‘rtacha sutkalik harakat miqdori, avt/sut bo‘yicha
koeffitsientining qiymatlari
| |
1000 kichik
|
1000-2000
|
2000-6000
|
6000 katta
| |
Yanvar
|
0,0885
|
0,0800
|
0,0510
|
0,0510
| |
Fevral
|
0,0860
|
0,0660
|
0,0550
|
0,0585
| |
Mart
|
0,0860
|
0,0714
|
0,0550
|
0,0670
| |
Aprel
|
0,0800
|
0,0750
|
0,0690
|
0,0790
| |
May
|
0,0800
|
0,0860
|
0,0750
|
0,0850
| |
Iyun
|
0,0860
|
0,0714
|
0,0860
|
0,0855
| |
Iyul
|
0,0816
|
0,0784
|
0,1160
|
0,1000
| |
Avgust
|
0,0875
|
0,0850
|
0,1230
|
0,1320
| |
Sentabr
|
0,0900
|
0,1100
|
0,1130
|
0,1080
| |
Oktabr
|
0,0840
|
0,0960
|
0,0870
|
0,0890
| |
Noyabr
|
0,0715
|
0,0850
|
0,0834
|
0,0800
| |
Dekabr
|
0,0775
|
0,0790
|
0,0760
|
0,0780
|
<8 bo‘lsa, chorrahadagi ko‘rinishni oshirish va kerakli yo‘l belgilarini o‘rnatish talab qilinadi; = 812 bo‘lsa, yuqorida keltirilgan ishlarga qo‘shimcha ravishda chorrahada yo‘l belgi chiziqlarini tushirish va chorrahani yoritish zarur; = 1216 bo‘lsa, yuqorida aytilganlardan tashqari chorrahadagi harakatni qisman kanallashtirilish lozim; 16 bo‘lsa, chorrahadagi harakatni to‘liq kanallashtirish, oddiy chorraha harakatini aylanma ko‘rinishga o‘tkazish yoki chorrahaga svetofor ob’ektini o‘rnatish kerak.
Topshiriq: Talabalar ushbu amaliy ish bo‘yicha keltirilgan misoldan foydalanib o‘zlarini variatini hisoblaydilar va kerakli xulosa yozib tugallaydilar.
http://fayllar.org
|
