Togʻ jinsining qayishqoqlik koʻrsatkichlari

Togʻ jinsining qayishqoqlik koʻrsatkichlari.
Plastik deformatsiya zonasining kattaligi va Yuqori darajadagi pshiqligi togʻ
jinsini yemirishda koʻplab qiyinchiliklarni Yuzaga
keltiradi. Bunday togʻ jinslari
qayishqoq jinslar hisoblanadi.
Togʻ jinslarini yemirishda
qayishqoqlik texnologik koʻrsatkich boʻlib uning
zarralarini kesib ajratib olshda jinsning propartsional qarshilik kuchi hisoblanadi. Bu
koʻrsatkichi togʻ jinsining plastiklik hossasi, siqilishdagi va choʻzilishdagi chegaraviy
pshuqliklar orasidagi munosabat shuningdek
siljishdagi chegaraviy pshuqlik bilan
baholanadi. Amalyotda qayishqoqlikni aniqlashning alohida usullari mavjud emas. Ammo
togʻ jinsining qayishqoqlik miqdorini (B) aniqlashda uning pshiqlik (σ
sj
)va plastiklik (E
def
)
koʻrsatkichlari orqali quyidagicha ifodalanadi.
B=E· σ
sj
/ E
def
Togʻ jinsini yemirishda qayishqoqlik xsusiyati uning defarmatsiya qayishqoqligi
bilan mutloqa boshqa narslarni ifodalaydi.
Defarmatsiya qayishqoqligi – ichki
ishqalanish koeffitsienti η, NYuton qonuniga asososlangan boʻlib urunmaviy kuchlanish τ
bilan deformatsiya tezlig dε/dt orasidagi bogʻliqlikdan kelib chiqadi.
τ= η dε/dt
Bu koʻrsatkich togʻ jinslari uchun juda Yuqori boʻlib 10
11
-10
13
Pa·s ni tashki etadi
(taqqoslash uchun glitsirinning qayishqoqligi 0,85 Pa·s)
Shu bilan bir qatorda togʻ jinslari uchun zarbli qayishqoqlik tushunchasi ham
mavjud. Bu tushunchadan asosan metallar uchun foydalaniladi.
zarbli qayishqoqlik –
metallarni egib ishlov berishda Yuza qismida kemtik hosil qilish ishlarida namayon
boʻladigan xususiyat.

Xulosa
Xulosa qilib aytganda Togʻ jinsining mustahkamligi bu uning yemirilishga (burgʻulashga,
portlatishga, kesishga va hokaza) boʻlgan qarshiligi. Qattiqlik togʻ jinsining kon-texnik
parametrlariga tegishli muxum koʻrsatkichlardan biri boʻlib kon mashina jixozlarining
sayqallanib (charxlanib) eskirishga olb keladigan omillarning asosiysi hisoblanadi. Togʻ
jinslarini yemirishda qayishqoqlik texnologik koʻrsatkich boʻlib uning zarralarini kesib
ajratib olshda jinsning propartsional qarshilik kuchi hisoblanadi. Bu koʻrsatkichi togʻ
jinsining plastiklik hossasi, siqilishdagi va choʻzilishdagi chegaraviy pshuqliklar orasidagi
munosabat shuningdek siljishdagi chegaraviy pshuqlik bilan baholanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Ерофев Л.Я., Бахромеев Г.С., Зинченко В.С., Номоконова Г.Г. “Физика горных
пород” Томск 2006 г
2. Ржевский В.В., Новик Г.Я. “Основы физики горных пород” М. Недра 1984 й.
3. Ржевский В.В., Новик Г.Я. “Основы физики горных пород” М. Недра 1978 й.
4. Арипова Ф.М. “Методическое пособие по выполнению лабораторных работ.
Физико – механические свойства пород” Тошкент 1999 й