|
Mavzu. Xalqaro baholash dasturi talablari asosida o’quvchilar kompetentsiyalarini shakllantirish
|
| bet | 2/2 | | Sana | 03.09.2024 | | Hajmi | 18,15 Kb. | | #270168 |
Bog'liq 11-mavzuspublika ilmiy-amaliy konferensiya
304
TIMSS – (Trends in International Mathematics and Science Study) maktabda
matematika va tabiiy fanlarni o‘qitish sifatining xalqaro monitoringi bo‘lib, ta’lim
yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA) tomonidan tashkil etiladi. Mazkur
dastur 4-sinf o‘quvchilarining matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha egallagan bilim
darajasi, sifatini solishtirish hamda milliy ta’lim tizimidagi farqlarni aniqlashga
yordam beradi. Mazkur dasturning o‘ziga xosligi shundaki, u dunyodagi
maktablarning matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha berilayotgan ta’lim mazmuni,
o‘quv jarayoni, o‘quv muassasasi imkoniyati, o‘qituvchilarning bilim darajasi, tahsil
oluvchilarning oilaviy muhiti bilan bog‘liq omillarni o‘rganadi. Ko‘rsatib o‘tilgan
omillar matematika fanlarini o‘zlashtirish holatini ko‘rsatishda asos bo‘lib xizmat
qiladi.
PISA va TIMSS o‘rtasidagi asosiy farq. PISA va TIMSS dasturlarining asosiy
farqi eng avvalo ularning turli xil yosh va sinflar toifasida o‘tkazilishidan iboratdir.
Masalan, PISA 15 yoshli o‘quvchilarning bilimlarini baholashga qaratilgan bo‘lsa,
TIMSS esa muayyan yoshdagi o‘quvchilarning emas, balki to‘rtinchi va sakkizinchi
sinf o‘quvchilarining bilim va ko‘nikmalarini baholaydi. Shu bilan birga, TIMSS
baholashlari o‘quv dasturlariga asoslangan bo‘lsa, PISA esa, o‘quvchilar egallagan
bilim va ko‘nikmalarini real muammolarni hal qila olishlarini baholashga qaratiladi.
TIMSS aynan maktab bilimlarni o‘zlashtirish darajalarini baholasa, PISA bilim va
ko‘nikmalarni maktabda, uyda va jamoatchilik orasida qo‘llay olish darajalariga
alohida e’tibor qaratadi.
Ta’limdagi bunday o‘zgarishlar o‘quv dasturi va o‘quv adabiyotlari mazmunini
o‘zgartirishga undadi. Ona tili, matematika va tabiiy fanlardan PISA baholash dasturi
yo‘nalishidagi savollar milliy bazasini yaratildi va o‘quv dasturlariga kiritildi. PISA
baholash dasturi yo‘nalishidagi savollar singdirilgan o‘quv dasturlari asosida
qo‘shimcha qo‘llanma hamda adabiyotlar yaratish va amaliyotga joriy etildi. 5-
sinfdan 11-sinfgacha o‘quv darsliklarida buni ko‘rish mumkin. PISA ona tili,
matematika va tabiiy fanlarni o‘qitishning shakl, metod, texnologiyalarini yangilanib
o‘qituvchilarning bu boradagi bilimini oshirilmoqda. Bu fanlardan o‘quvchilar
savodxonligini baholashning milliy tizimini yaratilib, 2019-2021-yillarda amaliy
ko‘nikmalarni shakllantirishni baholashga qaratilgan sinovlarni tizimli ravishda
o‘tkazish niyatida. PISA testlaridan ona tili darslarida foydalansa, o‘quvchilarni
mantiqiy fikrlashga o‘rgatish, matn bilan ishlash ko‘nikmasini rivojlantirish va
sinchkovlik talab etiladigan topshiriqlarni qo‘llash o‘quvchining hayotiy va
intellektual ko‘nikmalarini oshirishga xizmat qiladi. Masalan, 7-sinf ona tili dasturida
berilgan “Biriktiruv bog‘lovchilari” mavzusini o‘tishda o‘qituvchi mavzuni
mustahkamlash maqsadida darslikdan tashqari quyidagi matn asosida PISA
topshiriqlari tuzishi mumkin:
“Aljabr” matni asosida mantiqiy topshiriqlar
:
Riyoziyot olimi al-Xorazmiydan inson haqida so‘rashdi. Olim shunday dedi:
-Agar inson yaxshi xulq sohibi bo‘lsa, u 1 ga teng. -Agar inson husn sohibi bo‘lsa,
birning yoniga nolni qo‘shamiz, 10 bo‘ladi. -Agar inson boy bo‘lsa, yana bir nolni
qo‘shamiz – 100 bo‘ladi. -Agar nasl-nasabli bo‘lsa, yana bir nolni qo‘shamiz-1000
bo‘ladi. -Agar 1 raqami yo‘q bo‘lib ketsa, insonning qiymati yo‘qqa chiqib,
nollarning o‘zi qoladi.
Globallashuv davrida tilshunoslik va adabiyotshunoslik taraqqiyoti hamda ta’lim texnologiyalari
305
1-topshiriq: Javobi tanlanadigan test
Al-Xorazmiy insonning qanday fazilatini 1 ga tenglashtiradi?
A.Uning nasl-nasabini B.Yaxshi xulqini S.Husn sohibi ekanligini
D. Boyligini
2-topshiriq: Bir necha javobli test
1
Al-Xorazmiy insonni yaxshi xulqli, chiroyli va boy
bo‘lishini uch xonali songa tenglashtiradi.
HA-YO‘Q
2
Agar yaxshi xulq yo‘q bo‘lib ketsa, 3 xonali son 2 xonali
songa almashadi.
HA-YO‘Q
3
Xorazmiy ushbu ajoyib tenglamada insonning qiymati,
avvalo, yaxshi xulqi bilan o‘lchanishini ta’kidlayapti.
HA-YO‘Q
3. Javobi yoziladigan test:
RIYOZIYOT so‘zi hozirda qaysi fanni bildiradi?
Javob: (Hozirgi matematika fani)
4-topshiriq: Lingvistik topshiriq:
Matn mazmunidan kelib chiqib, bir o‘rinda
va
bog‘lovchisini, yana bir o‘rinda
ham bog‘lovchisini qo‘llang. Qo‘llangan bog‘lovchilar matn mazmuniga ta’sir
ko‘rsatmasin.
Javob:
Agar inson yaxshi xulq sohibi va chiroyli bo‘lsa, uning qiymati
10 ga teng. Agar inson ham yaxshi xulq sohibi bo‘lsa, ham chiroyli bo‘lsa, uning
qiymati 10 ga teng.
Ona tili darslarida bunday keng qamrovli topshiriqlarni qo‘llash matematikadan
o‘rgangan nazariy bilimlarini hayotiy ko‘nikmalar asosida idrok etishimkoniyatini
beradi.
Adabiyot darslarida ham matn mazmunini tinglab tushunish kompetensiyasini
o‘stirish o‘quvchilarni xalqaro baholash dasturiga tayyorlashda muhim omildir.
Yangi avlod darsliklarida bu talablarga asosiy urg‘u berilayotgani hech kimga sir
emas. 9-sinf adabiyot darsligida Xojaning “Kechadur” g‘azali keltirilgan
242
. G‘azalni
o‘rganish jarayonida quyidagi mantiqiy savollar bilan ishlash o‘quvchilarni xalqaro
baholash dasturlariga tayyorlashda dastlabki qadamdir:
Kunduz avqotim sening hajringda nolon kechadur
Kecha ham zulfing kabi holim parishon kechadur.
Anbarin zulfung xayolidin ko‘zumga, ey pari,
Yil-u oy-u soat-u kun bori yakson kechadur.
1-topshiriq: Xojaning “Kechadur” g‘azalidagi 1-baytdagi “kechadur”
so‘zlariga berilgan to‘g‘ri izohni toping.
1.1-misradagi “Kechadur” so‘zi kunduz so‘ziga qarama-qarshi qo‘yilgan. HA-
YO‘Q
2.1 va 2-misradagi “kechadur” so‘zining ikkitadan ma’nosi mavjud. Ha-Yo‘q
242
Mahmudov N., Nurmonov A., Sobirov A. Ona tili. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinfi uchun darslik. – T.:
O‘zbekiston, 2019. 87-bet.
ika ilmiy-amaliy konferensiya
306
2-topshiriq: Geografik bilimlaringiz asosida oy, yil, soat, kun so‘zlarini
xronologik tartibda yozing va ushbu atamalarga ta’rif bering.
Xulosa qilib aytganda, ona tili va adabiyot darslarida aniq fanlar, tabiiy fanlar
bilan fanlararo integratsiyani qo‘llash o‘quvchilarni xalqaro baholash dasturlariga
tayyorlashning muhim omili hisoblanadi.
Adabiyotlar:
1. Ahmedov S. va boshqalar. Adabiyot. 5-sinf. Darslik. – Toshkent: Sharq,
2020, 155-b.
2. Qodiriy A. Mehrobdan chayon. – Toshkent: Cho‘lpon, 2018. 23-b.
|
| |
