67
5-bob.
ENERGIYA AUDITI BO'YICHA YAKUNIY HISOBOT.
5.1. Elektr energiya balansi.
Elektr energiyasini uzatish paytida elektr tarmog'ining
har bir elementida
yo'qotishlar paydo beradi. Tarmoqning turli jihatlaridagi yo'qotishlarning tarkibiy
qismlarini o'rganish va isroflarni kamaytirishga qaratilgan tanlaydigan chora-
tadbirlarga ehtiyojni baholash uchun elektr energiyasi yo'qotishlarini tuzilishi tahlil
qilinadi.
Haqiqiy (hisobot berilgan) elektr yo'qotishlar Δ
W
His
tarmoqqa
etkazib
beriladigan elektr energiyasi va iste'molchilarga tarmoqdan etkazib beriladigan
elektr energiyasi o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi
41 rasm. Isroflarning taxminiy tarkibi
Haqiqiy yo'qotishlarning tarkibiy qismlari:
1) elektr energiyasining texnik yo'qotishlari Δ
W
Т
, simlar
va elektr jihozlaridagi
fizik jarayonlar natijasida, elektr tarmoqlarini elektr energiyasini uzatish paytida
yuzaga keladi.
2) nimstansiyalarning uz ehtiyojlari uchun elektr energiyasini iste'mol qilish
Δ
W
UE
, nimstansiyalarning texnologik jihozlarining
ishlashini va xizmat
ko'rsatuvchi xodimlarning faolitini ta'minlash uchun zarur, nimstansiyalarning uz
ehtiyojlari transformatorlariga o'rnatilgan hisoblagichlarning ko'rsatkichlari
bilan
aniqlanadi;
3) instrumental xatolar tufayli elektr energiyasini yo'qotish ularning o'lchovlari
(instrumental yo'qotishlar) Δ
W
Ulch
;
4) tijorat zararlar Δ elektr energiyasini o'g'irlash, elektr energiyasini iste'molchilar
tomonidan elektr energiyasi uchun to'lov bilan hisoblagich ko'rsatkichlarining mos
68
kelmasligi va energiya sarfini nazorat qilishni tashkil qilish sohasidagi boshqa
sabablar
Δ
W
К
=Δ
W
His
-
Δ
W
Т
- Δ
W
UE
-
Δ
W
Ulch
Yo'qotishlar tarkibining dastlabki uchta tarkibiy qismi elektr energiyasini
tarmoqlar orqali uzatish jarayonining texnologik ehtiyojlari va uning tushumlari va
ta'minotini instrumental hisobga olish bilan bog'liq bo’ladi.
Ushbu tarkibiy
qismlarning yig'indisi texnologik yo'qotishlar atamasi bilan tavsiflanadi.
Elektr energiyasining texnik yo'qotishlari. Bunga liniyalardagi va kuch
transformatorlaridagi yo'qotishlar, shuningdek,
ulchov transformatorlari, yuqori
chastotali aloqa va tokni cheklovchi reaktorlarning yuqori chastotali uzilishlari
(YuChU) yo'qolishi kiradi. Ushbu elementlarning barchasi chiziqni "kesish" ga
kiritilgan, ya'ni ketma-ket, shuning uchun ulardagi yo'qotishlar ular orqali o'tadigan
quvvatga bog'liq bo’ladi.
Yuk ko'tarmaydigan yo'qotishlar, shu jumladan
kuch transformatorlari,
kompensatsiya moslamalari (KM), kuchlanish transformatorlari, hisoblagichlar va
yuqori chastotali aloqani ulash uchun qurilmalardagi elektr energiyasidagi
yo'qotishlar, shuningdek, kabel liniyalari izolyatsiyasidagi yo'qotishlar iborat.
Ikki xil yo'qotishlarni o'z ichiga olgan iqlimiy yo'qotishlar: toj zarari va havo
liniyalari va nimstansiyalarning izolyatorlari bo'ylab oqish oqimlari oqibatida
yo'qotishlar. Ikkala tur ham ob-havoga bog'liq.
Substansiya uskunasidagi elektr energiyasining yuk yo'qotishlari
Liniyalar va quvvat transformatorlarida utkinchi yo'qotishlar, ming kVt soat
bu erda
I(t) - t vaqtidagi element oqimi;
Δt - uning ketma-ket o'lchovlari orasidagi
vaqt oralig'i.
Bir ulanishning tok transformatorlarida (TT) elektr yo'qotilishi,
T davomiyligi uchun hisoblash davri uchun ming kVt soat, kunlar:
bu erda
β
TTeqv
- tok transformatorining ekvivalent oqim yukining koeffitsienti;
a va
b - tok transformatorida va uning ikkilamchi zanjiridagi
solishtirma quvvat
yo'qotishlariga
Δр
ТТ
bog'liqlik koeffitsientlari, quyidagi ifodaga ega:
