Yoqilg'i-energetika resurslari iste'molchilarining talablari

10
Belgilangan maksimal aktiv quvvatni asoslash 
Ikki tannarxli iste'molchilar uchun energiya tizimining elektr energiya iste’mol 
maksimal soatlari davomida belgilangan aktiv quvvat qiymati har chorak (yoki oy) 
uchun korxonaning o'zini oqlaydigan ehtiyojlarini hisobga olgan holda olinadi. 
E'lon qilingan quvvat uchun to'lov hisob-kitob davri boshlanishidan oldin yoki 
birinchi kunlarda amalga oshiriladi. Agar iste'molchi energiya tizimining maksimal 
yuklanish soatlari davomida belgilangan quvvatning shartnomada kursatilgan 
qiymatidan oshib ketgan bo'lsa, iste'molchiga qonunchilikda belgilangan tartibda 
jarimalar qo'llaniladi. Agar iste'molchining haqiqiy yuki shartnomada kursatilgan 
yukdan past bo'lsa, unda shartnomada ko'rsatilgan aktiv quvvat miqdori to'lanadi. 
Bunday holda, e'lon qilingan quvvatni ortiqcha to'lash uchun pul iste'molchiga 
qaytarilmaydi. 
Zamonaviy korxonalarning katta soni o'z tarkibida elektr energiyasini 
iste'mol qilishdan tashqari, asosiy ishlab chiqarish uchun elektr energiyasi 
xarajatlaridan (odatda, bu ikki tannarxli iste'molchilar), noishlab chiqarish 
ehtiyojlari uchun (oshxonalar, do'konlar, sport inshootlari, ijtimoiy va madaniy 
xizmatlar va boshqalar)) elektr energiyasini iste'mol qilishdan, shuningdek 
abonentlar va ijarachilarni elektr ta'minoti uchun, iborat. Bu asosan bir tannarxli 
iste'molchilar bo’ladilar. Bir tannarxli iste'molchilar aktiv va reaktiv energiyani 
hisobga olish priborlari bilan jihozlangan bo'lishi kerak va elektr tizimining 
maksimal yuklanish soatlari davomida ular tomonidan iste'mol qilingan faol 
quvvat miqdorini ko'rsatgan holda elektr energiyasidan foydalanish shartnoma-
sining ilovasida ko'rsatilgan bo'lishi kerak. Elektr ta'minoti tashkilotining asosiy 
abonentining belgilangan maksimal yukida ishtirok etadigan bir bosqichli 
iste'molchilarning aktiv quvvatining umumiy qiymati, tannarxining asosiy stavkasi 
bo'yicha to'lovdan chiqarilishi kerak (quvvat uchun) bo’ladi. Electr energiya foyda-
lanish shartnomada asosiy abonentning bir tannarxli iste'molchilari ro'yxati mavjud 
bo'lmagan taqdirda, belgilangan aktiv quvvat uchun to'lov ortiqcha baholanadi. 
Reaktiv quvvatning iqtisodiy qiymatini asoslash 
"Elektr va issiqlik energiyasi uchun hisob-kitoblarni amalga oshirish tartibi 
to'g'risidagi yo'riqnoma" ga binoan, reaktiv energiyani 1 kVAr
·soat iste'mol 
qilganligi uchun aktiv elektr energiyasi tannarxining 8% miqdorida qo’shimcha 
to'lovlar olinadi. Reaktiv energiya uchun qo'shimcha to'lovlar elektr ta'minoti 
tashkiloti bilan shartnomada belgilangan iqtisodiy ko'rsatkichlardan oshib ketgan 
taqdirda olinadi. Reaktiv energiya sarfi uchun noldan iqtisodiy qiymatgacha 
bo'lgan qo'shimcha to'lovlar olinmiydi. 
To'lov uchun zarur bo'lgan reaktiv energiya miqdori formula bo'yicha aniqlanadi 
 W
r.t 
= W
r.h
 - (W
r.i
 + W
r.s.A
), 
(1) 
bu erda W
r.h
- hisob-kitob davrida iste'mol qilingan reaktiv energiyaning haqiqiy 
qiymati; W
r.i
- reaktiv energiyaning iqtisodiy qiymati; W
r.s.A 
- sub-abonentlar 
tomonidan iste'mol qilinadigan reaktiv energiya qiymati. 

11
Ushbu yo'riqnomaga muvofiq, oyiga 30 ming kVt
·soatdan oshmaydigan 
aktiv energiya iste'mol qiladigan iste'molchilar va aholi reaktiv energiya 
to'lovlaridan ozod qilinadi. 
Elektr energiyasini yo'qotishlarni me'yorlash 
• 
balans taqsimotining chegarasi tijorat elektr energiyasini hisobga olish 
moslamalarini o'rnatish joyiga to'g'ri kelmaydigan iste'molchilar uchun 
iste'molchilar balansidagi etkazib berish liniyalari va kuchli transformatorlarida 
elektr energiyasining yo'qotishlarini normativlar ta'minlanadi.
• 
ushbu yuriqmaga binoan, iste'molchi transformatorining ikkilamchi 
kuchlanish tomoniga hisob-kitob qiluvchi elektr hisoblagich o'rnatilganda, ya'ni 
elektr hisoblagichi abonent transformatoridagi elektr energiyasining yo'qotishlarini 
hisobga olmaganda, yo'qotish normalari belgilanadi. 
Liniyaning barcha uch bosqichidagi energiya yo'qotishlari quyidagicha aniqlanadi: 
aktiv energiya yo'qotish 
 

 E
а
 = 3 I
2
urta
 · R
о
 · L · Т
п
 · 10
-3
 
(kVt soat),
(2) 
reaktiv energiya yo'qotilishi 
 

E
r
 = 3 I
2
 urta
 · Х
о
·L · Т
п
 ·10
-3
(kVAr soat)
(3) 
Elektr energiyasidan foydalanish bo'yicha bir qator shartnomalarning 
tekshirilishi shuni ko'rsatdiki, ayrim iste'molchilar uchun elektr transformatorlarida 
elektr energiyasining yo'qotilishi o'rtacha 2-4 marta, etkazib berish liniyalarida esa 
10-50 baravar oshib ketgan.
Elektr energiyasining sifatini ta'minlash uchun iste'molchilar va energiya ta'minoti 
tashkilotlarining o'zaro munosabatlari 
Ushbu 
standart 
bilan 
belgilangan 
me'yorlar 
elektr 
energiyasini 
iste'molchilarini ulash uchun texnik shartlarga va elektr energiyasidan foydalanish 
bo'yicha shartnomalarga kiritilishi kerak. Shu bilan birga, standart me'yorlarini 
ta'minlash uchun texnik shartlarda elektr energiyasining sifat ko'rsatkichlarining 
yomonlashishi uchun mas'ul bo'lgan iste'molchilarni ulash uchun va elektr 
energiyasidan foydalanishga oid shartnomalar bilan elektr energiyasini ishlatishga 
ruxsat beriladi. iste'molchilar, ushbu standartga nisbatan qat'iy standartlar (elektr 
quvvati sifatining tegishli ko'rsatkichlarining ozroq o'zgarishi bilan). 
Tannarxidan chegirmalar iste'molchiga kuchlanish va chastotaning og'ishi 
uchun past sifatli elektr energiyasini etkazib berishda, sinusoidal bo'lmagan 
koeffitsientlar 
uchun, 
teskari 
va 
nol 
ketma-ketlikda, 
kuchlanishning 
o'zgaruvchanligi uchun o'zgaruvchan diapazonda qo'llaniladi. 
Tannarxiga qo'shimcha to'lovlar iste'molchining aybi bilan elektr 
energiyasining sifati quyidagi ko'rsatkichlar bo'yicha pasayganda qo'llaniladi: 
sinusoidal bo'lmagan koeffitsientlar, teskari va nol ketma-ketlik, kuchlanishning 
o'zgaruvchanlik oraligida o'zgarishi. 

Download 3,3 Mb.