|
Mehrobdan chayon romanida obrazlar tahliliBog'liq 171-176www.pedagoglar.uz
43-son 2–to’plam aprel 2023
Sahifa: 172
kelgan har bir so’zdan jumlalar to’qimoq fazilat sanalmaydir. So’z - qolip, fikr
uning ichiga quyilgan g’isht bo’lsin, ko’pchilik xumdonidan pishib chiqqach,
yangi hayot ayvoniga asos bo’lib yotsin”.(A.Q. Kichik asarlar. T., 1969y. 186-187
betlar).Demak badiiy asarning sifati va qimmati, yozuvchining individual uslubi,
o’ziga xos tasvirlash mahorati va jozibador, serjilo tili bilan belgilanadi. Abdulla
Qodiriyning “Mehrobdan chayon” romanini ko’zdan kechirar ekanmiz, adibning
ona tilimiz xazinasidan asar voqeasini ifodalash va obrazlar xarakterini ochib
berish uchun tanlab olingan so’zlari tabiiy, ularni ishlatish usuli va yozuvchining
tili ravonligiga amin bo’lamiz. Romanda otaning qatti qo’lligi, onaning sabrliligi,
qizlarning sho’xliklari ham aks etgan. Yozuvchi qizlarning sho’xliklariga e’tibor
qartgani taqsinga sazovor holatdir. Abdulla Qodiriy personajlar tilini ham avtor
nutqini ham mohirlik bilan ishlagan. Bu borada dialektizm va arxaizmlardan, xalq
maqol va iboralaridan, so’z o’yinlari va frazeologizmlardan unumli foydalangan.
O’xshatishlar, sifatlashlar, sermazmun mubolag’alar va shu singari xilma-xil
tasviriy vositalar bilan asar tilini bezagan. Asardagi o’xshatishlar, obrazlarning
xarakterlari moxirlik bilan yaratgan. Asar qahramonlari yuz qiyofalari ham aniq
ravshan qilib yoritib berilgan: “Chiqqanlardan biri pak-pakana, yup-yumaloq, lo’p-
lo’nda bir maxluq edi. Uning gavdasi bu qadar “kelishkan” bo’lishi ustiga ,
basharasi ham shunga monand tushkan, tomog’ining ostida cho’giri qovundek
bo’qoq g’ovlab yotar edi. Uning gavdasi misoli bir gupchak bo’lsa , shu
gupchakning yuqorisida katta bir suv qovoqni bosh bo’lsin, deb o’rnatgan edilar.
Va bu yaltir qovoqning betida ko’z bo’lib, quyoshda qovjiragan ikkita g’o’lin
turshak, og’iz erida bir kafsh, burun o’rnida yuqorig’a qarab o’rmalag’an bahaybat
bir qurbaqa va quloq maqomidasuv qovoqning ikki bag’rig’a tiralg’an ikki oshlov
turar edi. Qosh va boshdag’i soch to’g’risida og’iz ochib bo’lmas, ammo besh-o’n
tuk, ya’ni soqol-murt g’ira-shira ko’zga chalinar edi. Sepkil va chechak dog’i bu
betni “muzoyaqakor”qilib ko’rsatganidek, oyog’idag’i choriq, ustidagi qisqa , eski
alak chopon, belidagi besh-o’n aylantirib bog’lang’an bo’z belboq, boshining
|
| |
