Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Sun’iy Intellekt. Kn.2. Modelli metodi: Sprav./ Pod red. D.A
Pospelova.-M:radio va aloqa, 1990.
2.
Gushin A.N., Radchenko I.A. Ekstpert sitemalari: o’quv qo’llanma.
Balt.gos.texn. un-t. -SPb, 2007.
3.
Djons M.T. Sun’iy Intellektni programmalashtirish ilovalarda.-
M.:DMK Press, 2004.
Sun’iy intelekt, axborot xavfsizligi texnikasi va texnologiyalari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
449
KIBERXAVFSIZLIKNI TA'MINLASH
Sobirova Kamola Abduvoxid qizi
Shamamatova Sayyora Jo’raboy qizi
Akbarova Mohigul Asrorjon qizi
Murodullayeva Rayhona Abdurahmon qizi
TATU Farg‘ona filiali talabasi
Kiberxavfsizlik, saytlarni hack qilish, shaxsiy ma'lumotlarni ochiq qilish,
virus yoki malwarelar identifikatsiyasini qilish va internet foydalanuvchilari
uchun
shaxsiy
xavfsizlikni
taʼminlashning
muhim
qismlaridan
biridir.Kiberxavfsizlik - bu ma'lumotlarning maxfiyligi, yaxlitligi va
mavjudligini ta'minlash uchun xavfsizlik choralarini qo'llash jarayoni. Tizim
ma'muri aktivlarni, shu jumladan kompyuterlar va serverlarning mahalliy
tarmog'idagi ma'lumotlarni himoya qilishni ta'minlaydi. Bundan tashqari, binolar
va eng muhimi, xodimlar himoyaga olingan. Kiberxavfsizlikning maqsadi
ma'lumotlarni (ham tranzit yoki almashish va saqlashda) himoya qilishdir.
Ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlash uchun qarshi choralar ham qo'llanilishi
mumkin. Ushbu chora-tadbirlardan ba'zilari (lekin ular bilan cheklanmagan
holda) kirishni nazorat qilish, xodimlarni o'qitish, audit va hisobot berish,
xavflarni baholash, kirish testi va avtorizatsiya talablarini o'z ichiga oladi
Kiberxavfsizlik hozirda ayrim muammolar yaratadigan, shunchaki
g'oyaviy emas, balki haqiqiy muammolar mavjud bo'lgan katta muammolar
to'plami hisoblanadi. Internet asosan har qanday ma'lumotni yuqlash, ularga
kirish va ulardan foydalanish uchun ishlatiladi, shuning uchun kiberxavfsizlik
ayniqsa muhimdir.Kiberxavfsizlikni ta'minlash uchun bir qancha yo'llar
mavjuddir. Bu yo'llar orasida sayt qiroliqlari, parol, ma'lumotlar enkript
qilinishi, kengaytirilgan antiviruss dasturlari bilan kompyuterlar yoki
smartfonlarda skanerlarni ishlatish, to'g'ridan-to'g'ri ma'lumot almashishdan
boshqalari kiradi.
Shuningdek, kiberxavfsizlik, insonlar uchun muammolar yaratish uchun
emas, balki ma'lumotlarini muhofaza qilish uchun ham jihatdan muhimdir.
Искусственный интеллект, методы и технологии информационной безопасности
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
450
Ma'lumotlarimizni muhofaza qilish, joriy holatda bilim dunyosini ko'rish
qobiliyatlarimizning kengaytmasi sababli, bizning dunyolik o'qituvchimiz
bo'lgan internetga xizmat qilish borasida bevosita muhimdir.Kompyuterning
"xavfsiz" holati uchta jarayon yordamida erishiladigan kontseptual idealdir:
tahdidning oldini olish, aniqlash va javob berish. Ushbu jarayonlar turli xil
siyosat va tizim komponentlariga asoslanadi, ular quyidagilarni o'z ichiga
oladi:Foydalanuvchi hisobiga kirishni boshqarish va kriptografiya tizim
fayllarini va shuning uchun ma'lumotlarni himoya qilishi mumkin.
Bugungi kunda xavfsizlik devorlari tarmoq xavfsizligi nuqtai nazaridan
eng keng tarqalgan oldini olish tizimlari hisoblanadi, chunki ular (to'g'ri
sozlangan bo'lsa) ichki tarmoq xizmatlariga kirishni himoya qila oladi va paketli
filtrlash orqali ma'lum turdagi hujumlarni bloklaydi. Faervollar apparat yoki
dasturiy ta'minot bo'lishi mumkin.Bosqinlarni aniqlash tizimlari (IDS)
rivojlanish jarayonida tarmoq hujumlarini aniqlash va hujumdan keyin sud-
tibbiyot ekspertizasiga yordam berish uchun mo'ljallangan, audit yo'llari esa
alohida tizimlar uchun xuddi shunday vazifani bajaradi. "Javob" alohida
tizimning baholangan xavfsizlik talablari bilan belgilanadi va oddiy xavfsizlik
yangilanishidan tortib yuridik organlarga bildirishnomagacha bo'lishi mumkin.
Ba'zi maxsus holatlarda, buzilgan tizimni yo'q qilish yaxshidir, chunki barcha
zaif manbalar topilmasligi mumkin.
Endi ba'zi mamlakatlarda kiberxavfsizlikni maktab o'rindig'idan o'rgatish
rejalashtirilgan. Masalan, Buyuk Britaniyada maktab o‘quvchilariga
kiberxavfsizlik bo‘yicha darslar taklif etiladi, ularda ular Britaniya
kompaniyalari
va
tashkilotlarining
xakerlarning
tarmoq
hujumlaridan
xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini o‘rganadilar. O‘quv rejasi Buyuk
Britaniya Madaniyat, OAV va sport vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan.
Darslarni ham onlayn, ham sinfdan tashqari mashg‘ulotlar shaklida o‘tkazish
rejalashtirilgan bo‘lib, ular haftada to‘rt marta o‘tkaziladi va mutaxassis
Sun’iy intelekt, axborot xavfsizligi texnikasi va texnologiyalari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
451
o‘qituvchilar tomonidan olib boriladi. Talabalar bilan ular kiberxavfsizlikning
haqiqiy muammolari va ularni hal qilish amaliyotini ko'rib chiqadilar.
|
