TIZIMGA RUXSATSIZ KIRISHDA “BACKDOOR” HUJUMI VA
UNDAN HIMOYALANISH USULLARI.
Tojimatov D.X.
1
, Mamatqodirov M.M.
2
, Ahmadjonov SH.A.
1
1
TATU Farg‘ona filiali,
2
FarDUTATU Farg‘ona filiali talabasi
2
Kirish. “Backdoor” orqa eshik yoki tushinarli qilib aytsak aylanib o‘tish
dasturi yoki kodlaridir. Orqa eshiklar zararli dasturlar yoki kodlar oilasiga
mansub hisoblanadi. Zararli dasturlarning ham o‘z toifalari mavjud va orqa
eshik zararli dasturlari qurilmani masofadan boshqarish va undagi malumotlarni
yoki u ulangan tarmoqda almashinayotgan axborotlarni qo‘lga kiritish uchun
qo‘llaniladi. Bu dasturlar barcha operatsion tizimlar uchun mavjud va dastur fayl
yoki kod ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Asosan “Backdoor” dasturlari troyan
virus ko‘rinishida yani foydali dastur ichiga yashirilgan zararli dastur bo‘ladi.
“Backdoor” atamasi kompyuter xavfsizligi sohasida qo‘llaniladigan atama
bo‘lib, odatda tizim yoki dasturiy ta’minot dasturiga maxfiy kirish uchun
hakerlar (buzg‘unchilar) yoki ruxsatsiz foydalanuvchilar tomonidan
qo‘llaniladigan usulni anglatadi.
Sun’iy intelekt, axborot xavfsizligi texnikasi va texnologiyalari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
511
“Backdoor” odatda tizim yoki dasturiy ta’minot ishlab chiquvchilari
tomonidan qasddan qo‘shilmaydi, lekin zararli odamlar tomonidan tizim yoki
dasturiy ta’minot dasturiga majburan yoki yashirin tarzda joylashtiriladi.
Axborot tizimlariga ruxsatsiz kirish, ma’lumotlarni o‘g‘irlash, tizimga zararli
dasturlarni o‘rnatish, monitoring yoki boshqa zararli harakatlar kabi
maqsadlarda foydalanish mumkin.
“Backdoor” dasturlarini kompyuter tarmoqlari, operatsion tizimlar,
ilovalar, qurilmalar yoki boshqa axborot texnologiyalarida topish mumkin. Orqa
eshiklar turli yo‘llar bilan joylashtirilishi mumkin, masalan, agar zararli
foydalanuvchi yoki tajovuzkor tizim yoki dasturiy ta’minot dasturiga bevosita
jismoniy yoki mantiqiy kirish imkoniga ega bo‘lsa.
Orqa eshiklar ko‘pincha xavfsizlik zaifliklari yoki zaifliklaridan
foydalanish yoki dasturiy ta’minot ishlab chiqaruvchilarining beparvoligi yoki
xatolari tufayli joylashtiriladi. Orqa eshiklar jiddiy xavfsizlikka tahdid solishi
mumkin, bu zararli shaxslarga ruxsatsiz kirishga va tizimlarda keraksiz
harakatlarni amalga oshirishga imkon beradi.
Ko‘pgina mamlakatlarda backdoordan foydalanish huquqiy va axloqiy
muammodir. Qonunlar va qoidalar mamlakat va mintaqaga qarab farq qilishi
mumkin. Bu yerda orqa eshikdan foydalanishning umumiy ko‘rinishi:
Huquqiy ko‘rinishi: Ko‘pgina mamlakatlarda orqa eshikdan foydalanish
jinoyat hisoblanadi va qonun bilan jazolanadi, masalan, ruxsatsiz kirish, boshqa
odamlarning maxfiy ma’lumotlarini o‘g‘irlash, tizimlarga zarar etkazish yoki
xavfsizlik choralarini chetlab o‘tish. Qonunlar orqa eshiklardan foydalanishni
jinoyat deb hisoblaydigan va bunday faoliyat uchun jazo belgilovchi qoidalarni
o‘z ichiga olishi mumkin. Shu bilan birga, ma’lum bir sharoitlarda hokimiyat
tomonidan orqa eshiklardan foydalanish ham ba’zi hollarda qonuniy bo‘lishi
mumkin, masalan, xizmat tergovida yoki xavfsizlik kuchlari tomonidan
o‘tkazilgan operatsiyada.
Axloqiy vaziyat: orqa eshikdan foydalanish ham axloqiy jihatdan bahsli
masaladir. Ko‘pgina axloqiy me’yorlar va printsiplar tizimlarda yoki dasturiy
ta’minotda orqa eshiklardan foydalanishni qabul qilib bo‘lmaydigan deb
|
