Muqobil energiya manbaalari va telekommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishing yangi bosqichilari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
159
Kuchlanish o’zgartirgichlarining asosiy ko’rsatkichlaridan biri foydali
ish koeffitsienti xisoblanadi. Foydali ish koeffitsienti chiqish kuchlanishini R
n
uning elementlaridagi yo’qotilish quvvati nisbati bilan aniqlanadi:
R
n
/ (R
n
+ R
p
)
(1.1.)
Yo’qotilishlar quvvatini kamaytirish masalasi o’zgartirgichlarda
chastotani kattaygani sari aktual bo’lib boradi, shu bilan birgalikda minimal
massa va gabaritlar olinishi talab qilinadi.
Quyidagi tranzistorli doimiy kuchlanish o’zgartirgichlarining ayrim
sxemalari ko’rib o’tilgan.
Invertor so’zi ostida doimiy tokni o’zgaruvchan tokga o’zgartirib
beruvchi qurilmalar tushuniladi. Invertorlashning
mazmuni shundan iboratki
kuch transformatorining birlamchi o’ramlari (ayrim xollarda esa mavzu
to’g’ridan – to’g’ri yuklama xaqida xam borishi mumkin) qarama – qarshi
ishorali doimiy tok tarmog’ida ketma – ket tarzda ulaydi. Shu vaqtda
transformatorning
o’ramlarida
to’g’ri
burchak,
trapetsiyasimon,
pog’onasimon yoki sinusoidal shakilli o’zgaruvchan kuchlanish paydo
bo’ladi.
Bunday o’zgartirishlarni amalga oshiruvchi qurilma invertor deb ataladi.
Shunday qilib, ikkilamchi elektr ta’minot manbalarida invertor o’z
tarkibida
doimiy tokni to’g’ri burchak shakilli o’zgaruvchan kuchlanishga aylantirib
beruvchi kuch uzib – ulovchi elementlarni; uzib – ulovchi kuch elementlarini
boshqaruvchi sxemani, ularni ketma – ket ulanishini ta’minlab beradi;
o’zgaruvchan kuchlanishni o’zgartirib beruvchi va chiqish zanjirlarini bir –
biridan elektr izolyatsiyasini ta’minlab beruvchi kuch transformatori.
Radioelektron qurilmalarda ikkilamchi elektr ta’minot manbasida kuch
uzib – ulovchi elementlar sifatida transformatorlar keng qo’llaniladi.
Tranzistorlar uzib – ulash rejimida ishlashi energetik nuqtai nazaridan
qulaydir, bu vaqtda transformatorning birlamchi o’ramida kuchlanish
Новые этапы развития альтернативных источников энергии и телекоммуникационных технологий
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
160
sakrashsimon o’zgarib turadi. Bu xolatda
transformatorlarda quvvat
yo’qotilishlari ozroq miqdorda, foydali ish koeffitsienti esa yuqoriroq bo’ladi.
Ishlash prinsipi bo’yicha tranzistorli invertorlar o’zi qo’zg’aluvchi
o’zgartirgichlarga va mustaqil qo’zg’aluvchi o’zgartirgichlarga bo’linadi.
O’zi qo’zg’aluvchi o’zgartirgichlar transformatorli teskari bog’lanishli
avtogeneratorlar ko’rinishida bajariladi. Mustaqil qo’zg’aluvchi invertorlar,
xususiy invertorlardan tashqari, bularni ayni xolatda quvvat kuchaytirgichlari
deb atashimiz mumkin, o’z tarkibida shuningdek kuch tranzistorlarini
boshqarish uchun impulьslarni yetkazib berishni ta’minlovchi kam quvvatli
boshqaruvchi generatorlarni xam oladi. Oxirgisi
sifatida tranzistorli
avtogenerator qo’llaniladi.
Yuqorida ko’rsatilgan ikki turdagi invertorlar transformator birlamchi
o’ramini nolg’ nuqtasi chiqishi bo’yicha, ko’priksimon yoki yarim ko’prik
sxemalar bo’yicha bajarilishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. M.R.Madaminov, X.T.Yuldashev. INVERTER MODELING IN
IMPROVING THE ENERGY EFFICIENCY OF A MOBILE
UNINTERRUPTED SOURCE. International journalof advance
sciefentic research. Volume 2 Issue 11 77-82 b 2022 y
2.
M.R.Madaminov,
X.T.Yuldashev,
D.D.Xosilov
.
ИССЛЕДОВАНИЕ
ВОЛЬТ
–
АМПЕРНАЯ
ХАРАКТЕРИСТИКА В
СИСТЕМЕ ПОЛУПРОВОДНИК -
ГАЗОРАЗРЯДНЫЙ ПРОМЕЖУТОК. Oriental Renaissance:
Innovative, educatinal, natural and social sciences. Volume 1 Issue
10 625-634-b 2021 y
3.
M.R.Madaminov,
D.D.Xosilov,
X.T.Yuldashev.
Mobil
tarmoqlarining baza stansiyalarida zaxira energiya ta’minot
manbaalarining energetik samaradorligini oshirish. SCIENTEFIC-
TECHNICAL JOURNAL of FerPI 2022, Т.26.спец.выпуск №10.
185-188-b
4. Kh.T. Yuldashev, A.Tillaboyev, A.Komilov, X.I.Sotvoldiyev
Transition photoelectric processes in a superfluid gas-discharge cell
with semiconductor electrodes // Academicia: An International
Multidisciplinary Research Journal. 2020, T10, №5, PP.100-109
Muqobil energiya manbaalari va telekommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishing yangi bosqichilari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
161
5. O.S.
Rayimjonova, Kh.T. Yuldashev, U.Sh. Ergashev, G.F.
Jurayeva, L.R. Dalibekov Photo Converter for Research of
Characteristics Laser IR Radiation // International Journal of
Advanced Research in Science, Engineering and Technology Vol. 7,
Issue 2 , February 2020. pp. 12788-12791
6. Nurdinova Raziyakhon Abdikhalikovna,
Rayimjonova Odinahon
Sodikovna. Ergashev Shohbozjon Umarali ugli, Tillaboyev
Muhiddin G’anijonovich. ANOMALOUS PHOTOVOLTAIC
EFFECT IN DIELECTRICS, International
Journal of Advance
Scientific Research. VOLUME 02 ISSUE 06 Pages: 96-102 2022
