1-Aksioma. Aprior ma’lumotsiz o’lchashni bajarib bo’lmaydi. 1-aksiomani izohlashdan boshlaymiz. Eng avvalo "aprior ma‘lumot" nima o‘zi degan savol
tug‘ilishi tabiiy. Aprior so‘zi a rriori - oldin keluvchi, dastlabki (lotincha) ma‘nosini bildirib,
boshlang‘ich, muayyan voqea, voqelik yoki tajribagacha bo‘lgan ma‘lumotlar, bilimlar majmuini
anglatadi. Bu so‘z bilan ketma-ket keluvchi yana bir tushuncha bor - aposteriori, (a rosteriri) ya‘ni
keyingi, orqadagi, tugallanuvchi degan ma‘nolarni bildiradi. Bu so‘zlarni ilk bora qadimgi grek
faylasuflari kiritganlar. Ularning talqinicha, har bir inson anglaydigan ilm, ma‘lumot yoki axborot
muayyan bir tajribadan, voqelikdan yoki amal (saboq olish, yodlash, o‘qish va shu kabilar) dan
so‘ng mujassamlashadi. Hosil qilingan axborot keyingi amallar mobaynida ortib boradi va ma‘lum
bir davrdagi aposterior ma‘lumot aprior ma‘lumotga aylanadi.
Shunday qilib, o‘lchashlar nazariyasi nuqtai nazaridan qaraydigan bo‘lsak, muayyan
o‘lchashni amalga oshirishdan oldin shu o‘lchashga tegishli bo‘lgan ma‘lum doiradagi ma‘lumotlar
aynan aprior ma‘lumotni bildiradi. Agar bizda mana shu ma‘lumotlar bo‘lmasa, u holda umuman
o‘lchash to‘g‘risidagi tushunchaning o‘zi shakllana olmaydi ham.
Tajriba orqali, yuqorida aytilganlarga ishonch hosil qilishingiz mumkin.
Tili chikqan, bemalol so‘zlasha oladigan 4-5 yoshlar atrofida bo‘lgan bog‘cha bolasiga elektr
tarmog‘idagi kuchlanish qanday qiymatga ega ekanligini aniqlab berishni so‘rab murojaat qilib
ko‘ring-a...
Natijasi oldindan ma‘lum. Darhaqiqat bu bolada elektr kuchlanishi degan kattalikning
mohiyati, uni qanday birliklarda va qanday o‘lchash asbobida, qanday qilib o‘lchash mumkinligi
24
borasida deyarli hech qanday ma‘lumotlar yo‘q. Shuning uchun ham bolakay ko‘zini
pirpiratganicha sizga qarab turaveradi. Chunki bu bolada hali, hech kanday aprior ma‘lumot yo‘q.
