123
Iqtisodiy ehtiyojni ikki turga bo‘lish mumkin: birlamchi ehtiyoj (oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-joy);
ikkilamchi ehtiyoj (dam olish, sayohat qilish, sport bilan shug‘ullanish, o‘qish va hokazo). Umuman
olganda, ehtiyoj real va noreal bo‘lishi mumkin.
Real ehtiyoj deganda, ushbu ehtiyojni qondirish uchun shaxsning daromadi yetarli bo‘lishi taqozo
qilinadi.
Noreal ehtiyoj bo‘lganda,ehtiyojni qondirish uchun daromad yetarli bo‘lmaydi.
Iqtisodiy ne’mat - bu ehtiyojni qondirish vositasi.
Ne’matlar cheklangan va cheklanmagan bo‘lishi mumkin.
Cheklangan ne’matlarga tovarlar, xizmatlar va resurslar kiradi (avtomobil, kiyim-kechak, non, paxta
tolasi va boshqalar). Cheklangan ne’matlar iqtisodiy ne’matlarni tashkil qiladi.
Cheklanmagan ne’matlarga misol tariqasida havo va suv kirishi mumkin.
Bir-birini o‘rnini bosuvchi ne’matlar - bu bir xil ehtiyojni qondiruvchi ne’matlardir. Masalan,
shaxsning go‘sht mahsulotiga bo‘lgan ehtiyojini mol go‘shti, qo‘y go‘shti yoki parranda go‘shti bilan
qondirish mumkin. Odatda, bir-birini bosuvchi tovarlardan biri narxining oshishi, boshqasiga bo‘lgan
talabni oshishiga olib keladi.
O‘zaro bir – birini to‘ldiruvchi ne’matlar – bu shaxsni yoki ishlab chiqarish ehtiyojini kopmlektlarda
qondiradigan ne’matlar. To‘ldiruvchi ne’matlardan biriga talab oshsa, qolganlariga ham talab oshadi.
Iqtisodiy resurslar (ishlab chiqarish omillari) – bu iqtisodiy ne’matlarni ishlab chiqarishda
qatnashadigan elementlar (yer, mehnat, kapital, tadbirkorlik qobiliyati va axborotlar).
Tadbirkorlik qobiliyati deganda, o‘ziga xos bo‘lgan shunday inson resursi tushuniladiki, u o‘zidan
boshqa ishlab chiqarish resurslaridan samarali foydalana olish qobiliyatini mujassamlashtiradi.
Ishlab chiqarish imkoniyati – berilgan texnologik rivojlanishda barcha mavjud resurslardan to‘liq va
samarali foydalangan xolda jamiyatninig iqtisodiy ne’matlar ishlab chiqarish qobiliyatidir.
