8-amaliy mashg’ulot:
Tranzistor va ularning ishlash prinsiplari.
Ikkita
−
o’tishga ega bo’lgan yarimo’tkazgichli asbob
triod yoki
tranzistor deyiladi.
Tranzistor – emitter, baza va
kollektordan tashkil topgan
yarimo’tkazgichli qurilma. Tranzistorlar ko’pincha elektr tebranishlar hosil qilish va
signalni kuchaytirish uchun ishlatiladi.
– Tranzistorlarning shartli belgisi:
Tranzistorni
tayyorlashda baza
sifatida
–
turdagi yarimo’tkazgich
olinsa, −
−
strukturali tranzistor
hosil bo’ladi.
Bu tranzistorda tok
yo’nalishi
emitterdan
kollektorga
tomon bo’ladi.
Tranzistorni tayyorlashda baza
sifatida
−
turdagi yarimo’tkazgich
olinsa, −
−
strukturali tranzistor
hosil bo’ladi.
Bu tranzistorda tok
yo’nalishi
kollektordan
emitterga
tomon bo’ladi.
Tranzistor so’zi ingliz tilidagi “transfer resistor” ya’ni “boshqariluvchi
qarshilik” degan ma’nosini bildiradi. Tranzistorlarni o’rta qatlami
Baza deyiladi.
Chetki qatlamlari esa
Emitter va
Kollektor deb ataladi.
Emitter – qatlami zaryadlangan zarrachalar ( elektronlar va kovaklar) bilan
ta’minlovchi qatlam hisoblanadi.
Kollektor – zaryadlarni qabul qiluvchi qatlam.
Tranzistorlarda zaryad tashuvchilarning harakati diffuziya yo’li
bilan yoki
elektr maydon ta’sirida yuzaga kelishi mumkin. Shunga ko’ra, tranzistorlar bipolyar
va maydonli tranzistorlarga bo’linadi.
Bipolyar (ikki qutbli) tranzistorlarda tokni asosiy va asosiy bo’lmagan
zaryad
tashuvchilar ( erkin elektron va kovaklar) hosil qiladi.
Maydonli (unipolyar) tranzistorlarda tok faqat asosiy zaryad tashuvchilar (erkin
elektronlar yoki kovaklar) harakatidan hosil qiladi.
Tranzistorning chiqishlaridagi ya’ni
bazasidagi , , kollektordagi va
emitterdagi tok kuchlari uchun quyidagi munosabat o’rinli:
=
+
