Journal of Pedagogy and psychology in modern education
, Vol. 3 No.5 (2023) October
14
Ma’lumki, pedagogik faoliyat – kishi mehnatining eng murakkab sohalaridan
biridir. Jamiyat tomonidan qo‘yiladigan talablaridan eng muhimi o‘qituvchining
shaxsi va uning kasbi bilan bog‘liq xislatlariga qaratilgan.
O‘qituvchining
eng
muhim
shaxsiy
xislatlari
quyidagilardir:
- O‘qituvchining o‘z Vataniga sodiqligi,
bolalarni sevishi, ularni insonparvarlik
ruhida tarbiyalash istagi, o‘z yurti, ona tili, o‘z xalqining tarixi va uning
madaniyatini sevishi, davlatning mustaqilligi g‘oyasida yashashidan iboratdir;
-
Ijtimoiy
javobgarlikni
yuksak
darajad
his
etishi;
-
Oliyjanobligi,
aql-farosatli,
ma’naviy
pok;
-
O‘zini
qo‘lga
ola
bilishi,
sabr-toqatli,
bardam,
matonatliligidir.
-Jamiyatning o‘qituvchilik kasbiga qo‘yadigan asosiy talablari quyidagichadir:
- Keng bilim saviyasiga ega bo‘lishi, turli bilimlardan xabardor bo‘lishi;
-
Yosh pedagogik psixiologiya, ijtimoiy psixiologiya va pedagogika, yosh
fiziologiyasi hamda makyab gigiyenasidan chuqur bilimlarga ega bo‘lishi;
- O‘zi dars beradigan fan bo‘yicha mustahkam bilimga ega bo‘lib, o‘z kasbi,
sohasida jahon fanida erishilgan yangi yutuq va kamchiliklardan xabardor bo‘lishi;
-Bolalarni
bilishi,
uning
ichki
dunyosini
tushuna
olishi;
- Pedagogik texnikani ( mantiq, nutq, ta’limnig ifodali vositalari) va pedagogik
taktga
ega
bo‘lishi;
- O‘qituvchining o‘z bilim va pedagogik mahoratini doimiy ravishda oshirib
borishi. Har bir o‘qituvchi ana shu talablarga eng yuqori darajada mos keladigan
bo‘lishi
uchun
intilishi
kerak.
-
Zamonaviy o‘qituvchi o‘zining bilim, ko‘nikma va malakalarini amaliyotda, ya’ni
ta’lim-tarbiya jarayonini sifatli tashkil etishda samarali qo‘llay olishi - kasbiy
kompetentligining eng asosiy komponentidir.
Jumladan, – dunyo va mamlakatda
ta’lim taraqqiyoti bosqichlarini bilishi, xalq ta’limi tizimida o‘quv-tarbiya jarayoni
mazmunini
ta’minlashga,
uzviylik
va
uzluksizligiga
amal
qilish;
– kompyuter, axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish va
pedagogik
faoliyatida
qo‘llay
olish
ko‘nikmalariga
ega
bo‘lish;
– talabalarning ruhiy, jismoniy rivojlanishi va yosh hususiyatlari qonuniyatlarini
bilishi,
ta’lim-tarbiyada
pedagogik-psixologik
yondashuvga
asoslanish;
– o‘quv-tarbiya jarayonini sifatli tashkil etishda darsning
aniq bosqichi uchun
samarali zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari hamda metodlarni
to‘g‘ri
tanlash
va
qo‘llay
olish
ko‘nikmasiga
ega
bo‘lish;
– o‘quv-tarbiya va darsdan tashqari mashg‘ulotlar jarayonida bolalar hayoti va
sog‘ligi, texnik hamda axborot havfsizligini ta’minlashga tayyor bo‘lish;
– dars jarayonida mediaresurslar va elektron tarmoq imkoniyatlaridan samarali
foydalanish
hamda
mediahavfsizlik
me’yorlariga
amal
qilish;
-O‘qituvchilar
umumta’lim
fanlarini
o‘qitish
darsining
mazmuniga
mediamadaniyat va mediaxavfsizlik tushunchalarini singdirib borishi, ularga
axborot texnologiyalarining
cheksiz ijobiy imkoniyatlari, afzalliklari bilan bir
qatorda salbiy ta’siri va oqibatlaridan o‘zini himoyalash yo‘llarini ham o‘rgatish
Journal of Pedagogy and psychology in modern education
, Vol. 3 No.5 (2023) October
15
lozim. Bunda talabalarda axborot bilan ishlash kompetensiyasini quyidagilarni
inobatga
olgan
holda
rivojlantirish
maqsadga
muvofiqdir:
– talabalarda axborot texnologiyalarining hayot va jamiyatdagi roli, imkoniyatlari
va qo‘llash doirasi, shuningdek, uning salbiy oqibatlari va ulardan himoyalanish
haqidagi
tushunchalarni
shakllantirish;
– ta’lim olish va shaxs sifatida rivojlanish
jarayonida elektron resurslar, o‘quv
dasturlari va boshqa o‘quv-metodik mahsulotlarning afzalliklarini anglash va
qo‘llashni
o‘rgatish;
– masofadan ma’lumot almashish lokal va global tarmoqda ma’lumot qidirishni va
bu jarayonda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavf-hatardan saqlanish hamda
mediamadaniyat
qoidalariga
rioya
qilish.
Yoshlarimizda yangi zamonga mos hayotiy mo‘ljallarini belgilashda chalg‘imaslik,
axborot makonida o‘zlariga kerakli manzilni aql-idrok, halollik va mehnatsevarlik
bilan topish, Vatan taraqqiyoti va yurt faravonligiga o‘z hissasini qo‘shish kabi
fazilatlarni tarbiyalash biz pedagoglarning burchidir. O‘qituvchilar umumta’lim
fanlarini o‘qitish darsining mazmuniga O
‘
qituvchiga jamiyat tomonidan
qo
‘
yiladigan talablar, turli
xilldagi ijtimoiy kutishlar, pedagogning individualligi,
uning, shu tariqa talablarga javob berishga subyektiv tayyorgarligi muayyan
o‘qituvchining pedagogik faoliyatga naqadar tayyorgarligidan dalolat beradi.
Muhim davlat vazifasini – Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirayotgan
zamonaviy
maktab o‘qituvchisining xislatlari, uning ijodiy faoliyati, asosan, amaliy
ishda, pedagogik tajribalarni egallash jarayonida o‘sib rivojlana boradi. Shu bilan
birga o‘qituvchi doimiy ravishda o‘z malakasini oshirib, o‘zishining
muvaffaqiyatini yuqori darajada ta’minlashga yordam beradigan shaxsiy
xislatlarini tarbiyalab borishi zarur. Jamiyat uchun o‘qituvchining o‘rni
va roli
beqiyos. Ularning saviyasi jamiyatni yo tubanga, yoki yuksakka olib boradi.
Tushunarli bo‘lishi kerakki, o‘qituvchi – ulkan mas’uliyatli, hur fikrli va o‘sib
boruvchi bilim egasi. Zamonaviylik uning majburiy sifati, bilimiga qanady talab
bo‘lsa, unga ham shunchalik qat’iy talab bo‘ladi. Ya’ni bilimini bu zamonga
muvofiqlashtirib borilmasa, nafi va dollzarbligi kamayib boradi. Demak, keng
dunyoqarash, hur fikrlash va zamonaviylik – o‘qituvchining majburiy kasb talabi.
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimov “Yuksak ma’naviyat
– yengilmas kuch” asarida haqli ravishda ta’kidlaganidek, “
agarki dunyo
imoratlari ichida eng ulug‘i maktab bo‘lsa, kasblarning ichida eng sharaflisi
o‘qituvchilik va murabbiylikdir, desak, o‘ylaymanki, ayni haqiqatni aytgan
bo‘lamiz”. Darhaqiqat, o‘qituvchi, jamiki sinf xonasiga fayz va ziyo olib kiradigan,
balki ming-minglab murg‘ak qalblarga ezgulik yog‘dusini baxsh etadigan mo‘tabar
zotdir.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. I. Karimov. Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. Toshkent, 2008-yil.
2. O‘zbekiston Republikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”,
Toshkent, 1997-yil
