|
MODUL-3.OPERATOR FAOLIYATINING PSIXOFIZIOLOGIK ASOSLARI
|
| bet | 60/93 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #255101 |
Bog'liq Muhandislik psixologiyasi MODUL-3.OPERATOR FAOLIYATINING PSIXOFIZIOLOGIK ASOSLARI.
Mavzu 11. OPERATOR TOMONIDAN MA'LUMOT OLISH.
11.1. Axborotni qabul qilishda operator faoliyati
11.2. Muhandislik psixologiyasida kognitiv jarayonlar va hissiy faoliyat tushunchasining o'rni.
11.3. Pertseptiv obrazni shakllantirishning fiziologik asoslari
Kalit so’zlar: Axborotni qabul qilishda operator faoliyati, kognitiv jarayonlar va hissiy faoliyat tushunchalari. Pertseptiv obrazni shakllantirishning fiziologik asoslari. Analizatorlar,adaptatsyia,akkomodatsyia,konvergentsyia, divergentsyia.Analizatorlarning fazovyi tavsifnomasi. Nutq axborot uzatish vositasi sifatida. Axborotni qabul qilishda analizatorlarning o'zaro ta'siri.
11.4. Axborotni qabul qilishda analizatorlarning o'zaro ta'siri.
11.1. Operatorning axborotni qabul qilishdagi faoliyati.
Axborotni qabul qilishning bosqichlaridan biri bu boshqaruv ob'ektining holati va boshqariladigan jarayonning borishi to'g'risida ma'lumot olishdir. Faoliyatning bu bosqichi sezish, idrok etish va tasvirlash kabi kognitiv jarayonlar bilan ta'minlanadi.
Sezgilar - bu moddiy olamning individual xususiyatlari va hodisalarini, shuningdek, qo'zg'atuvchilarning bevosita ta'siri ostida tananing ichki holatini aks ettirishdan iborat bo'lgan eng oddiy aqliy jarayon. Boshqacha qilib aytganda, sezgi "tashqi stimulyatsiya energiyasining asabiy jarayonga aylanishi" dir. Muhandislik psixologiyasida sezgi nafaqat hissiy tasvir, balki inson tanasi faoliyatining alohida turi sifatida ham ko'rib chiqiladi. U ichki jarayonlarda ham, tashqi harakatlarda ham ifodalanishi mumkin, lekin u sezgining paydo bo‘lishi uchun zaruriy shartdir.Sezgilar sintezi asosida hissiy aks ettirishning yanada murakkab shakli – yaxlit aks ettirish jarayoni bo‘lgan idrok shakllanadi.
Idrok sezgilar asosida, predmetlarning individual xossalari va sifatlarini aks ettirish asosida vujudga keladi. Sezgilardan farqli o'laroq, idrok individual xususiyatlarni emas, balki butun ob'ektni aks ettiradi. Bundan tashqari, idrok sezgilarning oddiy yig'indisiga kamaymaydi, balki hissiy bilishning sifat jihatidan yangi bosqichini ifodalaydi. Idrok operator tomonidan axborotni qabul qilish jarayonining asosi sifatida yaxlitlik, mazmunlilik, tanlanganlik, doimiylik kabi xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Idrokning yaxlitligi operator faoliyati davomida murakkab stimullarni tahlil qilish va sintez qilish natijasida yuzaga keladi. Ma'nolilik idrok etilayotgan ob'ektning ma'lum bir toifaga mansubligidadir. Idrok, shuningdek, ba'zi ob'ektlarni boshqalarga nisbatan afzal tanlashdan iborat bo'lgan selektivlikka ega. Idrokning selektivligi - bu operatorning tashqi muhit ob'ektlari va hodisalarining unga ta'siriga ma'lum munosabatining ifodasidir.
Idrok konstantligi - idrok qilish shartlari o'zgarganda ob'ektlarning ba'zi idrok etilgan xususiyatlarining nisbiy doimiyligi. Har xil masofadagi jismlarning ko'rinadigan kattaligining nisbiy konstantligi o'lchamni idrok etishning doimiyligi deyiladi. Ob'ektlar shaklini idrok etishning doimiyligi, uning pozitsiyasi operatorning ko'rish chizig'iga nisbatan o'zgarganda, ob'ekt shaklini idrok etishning nisbiy o'zgarmasligidadir. Doimiy idrok ob'ekt yoki ob'ektiv vaziyatni bir butun sifatida idrok etish bilan bog'liq.
Idrok qilishning muhim xususiyati ham apperseptsiya (lotin yoyi va perceptio-idrok so'zidan) - idrok mazmuni va yo'nalishining inson tajribasiga, uning qiziqishlari va munosabatlariga bog'liqligi. Appertsepsiya idrokga faol xarakteristika beradi. Signallarni qabul qilgan operator ularga nisbatan ma'lum munosabat bildiradi. Appertsepsiya turli odamlarning bir ob'ektni turlicha idrok etishini yoki aksincha, turli predmetlarning bir xil narsa sifatida idrok etilishini aks ettiradi. Barqaror va vaqtinchalik appersepsiya o'rtasida farq qilinadi .
Idrokning sanab o'tilgan xususiyatlari tug'ma emas. Ularning manbai insonning turli funktsional tizimlarining faol harakatlari bo'lib, buning natijasida u ob'ekt yoki hodisaning adekvat tasvirini shakllantirishga qodir bo'lib, idrok deb ataladi. Idrok qilish jarayoni fazali jarayon bo'lib, bir necha bosqichlarni o'z ichiga oladi: aniqlash, kamsitish, tan olish, talqin qilish. Inson faoliyatining har xil turlarida ko'rib chiqilgan bosqichlar vaqt bo'yicha har xil davomiylikka ega bo'lishi mumkin. Bu idrokning operativ birliklarining soni va hajmiga bog'liq bo'lib, ular ma'lum bir pertseptiv vazifani bajarishda sub'ekt tomonidan ta'kidlangan mazmun sifatida tushunilishi kerak. Operatsion birliklarga misol sifatida alohida signal xususiyatlari, alohida ob'ektlar va ularning kombinatsiyalari va ular o'rtasidagi munosabatlar kiradi. Idrokning operativ birliklari qanchalik ko'p bo'lsa, ularning umumiy soni qanchalik kichik bo'lsa, idrok jarayoni shunchalik tez sodir bo'ladi.
|
| |
