10-O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobini huquqiy tartibga solish
O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobini huquqiy tartibga solish qator qonun va me'yoriy hujjatlar orqali amalga oshiriladi. Ushbu huquqiy baza buxgalteriya hisobotining ishonchliligi, shaffofligi va xalqaro standartlarga mosligini ta'minlashga yo‘naltirilgan. Quyida O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini tartibga soluvchi asosiy huquqiy hujjatlar va tashkilotlar keltirilgan:
### 1. Asosiy Qonunlar va Me'yoriy Hujjatlar
#### 1.1. O‘zbekiston Respublikasi "Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida"gi Qonuni
- Qabul qilingan sana: 1996 yil 30 avgust.
- Mazmuni: Bu qonun O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobining umumiy qoidalarini belgilaydi. U buxgalteriya hisobini yuritish tartibi, moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va taqdim etish qoidalari, buxgalteriya xizmatlarining tashkil etilishi kabi masalalarni qamrab oladi.
#### 1.2. Moliya Vazirligining Me'yoriy Hujjatlari
- Vazifalari: Buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotlar bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalarni ishlab chiqish va tarqatish.
- Mazmuni: Moliya vazirligi tomonidan chiqadigan qoidalar va ko‘rsatmalar buxgalteriya hisobotini yuritish tartibini batafsil belgilab beradi. Bu ko‘rsatmalar xalqaro standartlarga mos ravishda yangilanadi.
#### 1.3. Soliq Kodeksi
- Mazmuni: O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi buxgalteriya hisobi va soliq hisoboti bilan bog‘liq qoidalarni tartibga soladi. U soliq majburiyatlarini aniqlash va hisobotlarni tayyorlashda muhim rol o‘ynaydi.
### 2. Buxgalteriya Hisobini Tashkil Etuvchi Tashkilotlar
#### 2.1. O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi
- Vazifalari: Moliyaviy hisobotlarni nazorat qilish, buxgalteriya hisobini yuritish tartibini belgilash va bu sohada davlat siyosatini olib borish.
- Funktsiyalari: Buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotlar bo‘yicha ko‘rsatmalar berish, xalqaro moliyaviy hisobot standartlarini (IFRS) joriy etish.
#### 2.2. Davlat Soliq Qo‘mitasi
- Vazifalari: Soliq hisobotlari va soliq to‘lovlarini nazorat qilish.
- Funktsiyalari: Soliq hisobotlarini qabul qilish va soliq majburiyatlarini aniqlashda buxgalteriya hisobi qoidalariga rioya etilishini ta’minlash.
#### 2.3. O‘zbekiston Respublikasi Auditori Palatasi
- Vazifalari: Audit faoliyatini nazorat qilish va audit standartlarini belgilash.
- Funktsiyalari: Buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotlarning ishonchliligini ta’minlash uchun auditorlarni tayyorlash va sertifikatlash.
### 3. Xalqaro Standartlarga Muvofiqlik
#### 3.1. Xalqaro Moliyaviy Hisobot Standartlari (IFRS)
- Mazmuni: O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi xalqaro moliyaviy hisobot standartlarini joriy etish uchun me'yoriy hujjatlar ishlab chiqadi va bu standartlarning qo‘llanilishini nazorat qiladi.
### 4. Buxgalterlarning Malakasini Oshirish va Sertifikatlash
#### 4.1. Milliy Sertifikatlash Dasturlari
- Mazmuni: O‘zbekiston Respublikasida buxgalterlar uchun milliy sertifikatlash dasturlari mavjud bo‘lib, ular buxgalterlarning malakasini oshirish va xalqaro darajada tan olinadigan sertifikatlarni olish imkonini beradi.
#### 4.2. Xalqaro Sertifikatlash Dasturlari
- Mazmuni: ACCA, CPA va boshqa xalqaro sertifikatlash dasturlari O‘zbekistonda ham amal qiladi. Bu dasturlar buxgalterlarning xalqaro darajadagi malakasini tasdiqlaydi.
### 5. Hisobot Berish va Taqdim Etish Tartibi
#### 5.1. Moliyaviy Hisobotlar
- Qoidalar: Har yili, chorak va oylar bo‘yicha moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va taqdim etish qoidalari.
- Mazmuni: Hisobotlar daromadlar va chiqimlar, balans hisobotlari, pul oqimi hisobotlarini o‘z ichiga oladi.
#### 5.2. Elektron Hisobot Berish
- Tizimlar: Elektron hisob-kitob tizimlari orqali hisobotlarni taqdim etish imkoniyati.
- Afzalliklari: Hisobot berish jarayonining soddalashishi va tezkorligi.
### XulosaO‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobini huquqiy tartibga solish keng qamrovli huquqiy baza orqali amalga oshiriladi. Bu baza buxgalteriya hisobotining ishonchliligi va shaffofligini ta’minlashga, shuningdek, xalqaro standartlarga muvofiq faoliyat yuritishga xizmat qiladi. Buxgalteriya hisobining huquqiy tartibga solinishi orqali mamlakatda moliyaviy intizom va iqtisodiy barqarorlikka erishish maqsad qilingan.
| 